Deze tentoonstelling vol vrouwelijke ontwerpers wil je zien

Dol op design? Of ‘gewoon’ geïnteresseerd in de geschiedenis en feminisme? Dan moet je zeker een kijkje nemen bij Here We Are! Women in Design 1900 – today: een net geopende tentoonstelling in de Kunsthal in Rotterdam. Bijzonder aan deze expo? De meer dan 100 meubels, grafische werken, juwelen, modestukken, keramiek- en glaswerk en textielkunstwerken zijn allemaal ontworpen en / of gemaakt door vrouwen. Hierom is dat belangrijk.

Vrouwelijke ontwerpers

Natuurlijk: in een ideale wereld zou het niet nodig zijn een tentoonstelling in te richten met designs van alleen vrouwen. Helaas is het echter zo dat veel van hen lang niet de erkenning kregen die ze verdienen. Verrassend is bijvoorbeeld de handleiding die Louise Brigham in 1909 publiceerde, over het zelf maken van meubels van gebruikte materialen zoals kisten.

Deze uitvinder van duurzaam DIY-interieur verdient echt een plek in ons collectieve geheugen, maar kreeg die vooralsnog nooit. Nog een voorbeeld: aan het begin van de twintigste eeuw werkten vrouwelijke ontwerpers vaak voor een merk of mannelijke designer, waardoor niet de eigen naam van die vrouw bij het design kwam te staan. Denk aan producten van de Franse architect Charlotte Perriand die lange tijd werden toegeschreven aan Le Corbusier.

In Here We Are! Women in Design 1900 – today – samengesteld met stukken uit de designcollectie van Vitra Design Museum en met sieraden van Cartier – krijgen deze pioniers hun verdiende plek in het (kunst)historisch narratief. Ook leer je er veel over de sociale betekenis van design. Zo opent de tentoonstelling met het verhaal over de strijd om vrouwenkiesrecht en de rol die de beroemde Suffragettes hierin speelden begin 20e eeuw. Zij kleedden zich vooral in wit, paars en groen – respectievelijk de kleuren van puurheid, waardigheid en hoop. Zowel de affiches als de mode van deze strijdsters is interessant én (helaas) vandaag de dag nog steeds relevant.

Tentoonstelling Kunsthal Rotterdam — ©Underpromise – Ilsoo van Dijk
Sieraden van Cartier in de tentoonstelling Here We Are!

Tentoonstelling vol innovatief design

We vragen gastcurator Charlotte Martens of de tentoonstelling dan ook een activistische aard heeft. “Ja”, bevestigt zij meteen. “Sowieso hebben de ontwerpen die wij tonen, zeker die uit de eerste feministische golf voordat vrouwen kiesrecht hadden, vaak een activistische inslag. Daarop zijn wij als tentoonstellingsmakers doorgegaan, door te laten zien hoe vrouwen hun plek in de ontwerpwereld hebben veroverd.”

Martens vertelt hoe vrouwen in de eerste helft van de 20e eeuw werden gedicteerd om in bepaalde disciplines te werken, zoals textiel en keramiek. “Je ziet dat ze, omdat ze vochten voor hun rechten en scholing, wel iets mochten maken, maar dat werd dan verkocht onder de naam van een man.”

De rol die vrouwen bijvoorbeeld speelden bij de bekende ontwerpschool Bauhaus in de jaren 20 en 30 is veelzeggend: zij mochten – zoals Martens vertelt – alleen werken met textiel, want dat was immers ’typisch vrouwelijk’. Zucht. Het bracht wel mooie ontwerpen voort: de expo bevat een zelden getoond, prachtig tapijt van Bauhaus-afdelingshoofd Gunta Stölzl.

Enkele decennia later speelden vrouwen een rol bij het ontwerpen van auto’s bij General Motors – de zogenoemde Damsels of Design uit 1955, zie het beeld hieronder – en ruimtecapsule-interieurs; ook zij krijgen hun verdiende plek in deze tentoonstelling. Eveneens zeer vooruitstrevend was Jeanne Toussaint, die decennia lang als artistiek directeur aan het roer stond van Cartiers juwelencollectie. Haar sieraden en luxe accessoires zijn ook te zien in de Kunsthal.

Ontwerpers van de toekomst

De weggestopte rol van de ontwerpsters in die tijd staat in schril contrast met de beroemde designers van vandaag die hun plek in de spotlight claimen. Denk aan Nederlandse mode-ontwerpers als Iris van Herpen en Amber Jae Slooten – elk op hun eigen manier bezig met mode en technische innovatie – of aan lingerie-ontwerper Marlies Dekkers wiens ‘blotebillenjurk’ pontificaal in de laatste zaal van de expo staat. Martens: “In deze laatste zaal zie je dat vrouwen hun plek opeisen: ze starten eigen bedrijven en labels, zijn internationaal succesvol én werken niet alleen maar in textiel en keramiek. Ze maken sociaal design, meubels en mode, ook digitaal. Een Sabine Marcelis bijvoorbeeld is echt een gevestigde naam die wereldwijd bekend is.”

Gemene deler bij al deze spraakmakende producten is natuurlijk dat hun maker een vrouw is, maar er zijn meer overeenkomsten te ontwaren. Zo kan gesteld worden dat veel van deze vrouwen een bepaalde hang naar duurzame en sociaal betrokken ontwerpen hadden. Misschien juist omdat ze zich, vooral in de vorige eeuw, nog uit de schaduw van hun mannelijke collega’s moesten knokken. Met name de ontwerpen uit de eerste helft van de 20e eeuw zijn interessant op dat gebied. Kortom: ga vooral naar Here We Are!. Voor een prettige portie verwondering én inspiratie.

De tentoonstelling is te zien van 18 juni t/m 30 oktober te zien in de Kunsthal Rotterdam. Kaartjes zijn verkrijgbaar via www.kunsthal.nl.