In Nederland heeft iedereen het recht om te demonstreren. Om te voorkomen dat demonstranten vrouwen lastigvallen zijn er nu in Haarlem, Arnhem en Utrecht bufferzones ingesteld. Demonstranten mogen er nog steeds staan, maar niet meer direct voor een kliniek. In Amsterdam wordt nu gewerkt aan een voorstel om ook hier bufferzones in te stellen.

Recht op demonstratie

Nu staan de demonstranten in Amsterdam tegenover de kliniek, naast de plek waar vrouwen hun fiets neerzetten, op zo’n 20m afstand van de deur. “Het liefst heb ik dat de demonstranten op de Dam staan, of op 500 meter afstand, maar de demonstratiewet schrijft voor dat ze op hoor- en gezichtsafstand moeten staan”, zegt Rooderkerk. En dus moet er een andere oplossing gevonden worden. “Iedereen heeft het recht op een eigen mening en het demonstratierecht is een groot goed dat we moeten beschermen. Maar hier botsen twee rechten op elkaar. Het recht op demonstratie en de rechten van de vrouw. Die laatste wordt nu vaak onderbelicht als het gaat over deze demonstraties voor abortusklinieken.”

Rooderkerk diende deze week een motie in om ook in Amsterdam een bufferzone in te stellen van 100 meter, zodat vrouwen de kliniek kunnen binnengaan zonder dat ze langs of door een groep demonstranten met spandoeken moeten.

Artikel gaat door onder de afbeelding.

Demonstraties

Want deze demonstraties gaan ver. Deze zomer stond er tegenover een abortuskliniek in Haarlem een fanfareband die ging spelen als er mensen de kliniek binnenliepen. Het busje van de politieke partij ‘Jezus Leeft!’ stond zowel in Rotterdam als Utrecht pal voor de deur van de kliniek met een groot spandoek met ‘Abortus is babymoord’ erop.

“Ik sta hier om baby’s te redden”, zegt Joop van Ooijen van Jezus Leeft! tegen de NOS. “Het liefst sta ik binnen, want dan heb ik 100% trefkans en daar gaat het ten slotte om.” In Amsterdam zijn het de demonstranten van Schreeuw om Leven die tegenover de kliniek staan, vaak met foto’s van bloederige foetussen, foto’s die iedereen wel eens voorbij heeft zien komen.

Dat is meteen het sterkste argument tegen abortus. Eigenlijk is het geen argument, maar slechts een beeld, een beeld dat bij anti-abortus groepen nooit ver weg is. Een foto van een foetus, soms met een duim in zijn mond. Kleine voetjes, een hoofd, teentjes. Soms grijs, andere keren onder het bloed. Een klein, ontwikkeld, mini-mensje.

Artikel 296 over abortus

Abortus staat in Nederland in het Wetboek van Strafrecht. In artikel 296 wordt in vier leden beschreven dat diegene die abortus uitvoert, strafbaar is. Je kunt er een geldboete of gevangenisstraf voor krijgen. Er is een uitzondering. Bij lid vijf wordt beschreven dat ‘Het in het eerste lid bedoelde feit is niet strafbaar, indien de behandeling is verricht door een arts in een ziekenhuis of kliniek waarin zodanige behandeling volgens de Wet afbreking zwangerschap mag worden verricht.’ Dus, als de abortus plaatsvindt in een kliniek of ziekenhuis en voldoet aan voorwaarden die beschreven staan in een andere wet (de Wet afbreking Zwangerschap) is het niet strafbaar.

In Nederland kun je dus legaal een abortus ondergaan. Maar omdat abortus in het Wetboek van Strafrecht staat, is het alleen toegestaan onder bepaalde voorwaarden. Officieel is het nog steeds strafbaar en geen onderdeel van het reguliere zorgstelsel, wat de wetgeving inflexibel en kwetsbaar maakt. “Zuiver juridisch gezien is een abortus in Nederland geen recht, maar een strafbaar feit waarop uitzonderingen zijn gemaakt”, zegt Zeven. “In de praktijk betekent dit dat mensen op een veilige en gereguleerde manier voor abortus kunnen kiezen, maar het is tijd om dit ook grondrechtelijk goed te regelen. Het heeft lang genoeg geduurd.”

Dat het recht op abortus niet vanzelfsprekend is werd afgelopen zomer in de VS pijnlijk duidelijk. Daar besloot het Hooggerechtshof het recht op abortus in te perken en de uitspraak Roe vs. Wade omver te werpen. De fameuze rechtszaak uit 1973 zorgde ervoor dat het niet langer aan afzonderlijke staten was om abortus te verbieden.

Artikel gaat door onder de afbeelding.

Roe vs Wade

Het hof besloot dat abortus, op basis van het recht op privacy, werd beschouwd als een grondwettelijk recht en dat vrijwillige zwangerschapsafbreking mogelijk was tot aan de levensvatbaarheid van de foetus. Was, want in juni 2022 werd dit teruggedraaid. Dat de meerderheid van de Amerikaanse bevolking voor het recht op legale abortus is, mocht niet baten. Het Amerikaanse gerechtshof, waar sinds Trump een grote meerderheid van de hoge rechters zeer conservatief is, heeft besloten.

Het laat zien dat verworven rechten niet in steen gebeiteld staan. Ook Europa is niet per se het paradijs van de reproductieve rechten. In Polen werd in 2020 abortus verboden in vrijwel alle gevallen. Alleen wanneer het leven van de moeder in gevaar is, bij incest of in het geval van een verkrachting is een abortus toegestaan. In Hongarije zijn ze met een soortgelijke wet bezig. In Malta is abortus in zijn geheel verboden, zonder uitzonderingen, net als in Vaticaanstad, Liechtenstein en Andorra.

Toch maakt Zeven zich niet direct zorgen over het verliezen van de mogelijkheid om veilig en legaal een abortus te ondergaan in Nederland. “Maar het feit dat dit nog geen goed gevestigd recht is, daar maak ik mij wél zorgen over. Kijk, 90% van Nederland staat achter dit recht en dat verandert niet zomaar, maar er wordt wel aan gerammeld. Dat zie je met de demonstraties voor klinieken, maar ook in de Tweede Kamer. Die meningen kunnen er zijn, maar ze mogen er niet voor zorgen dat er aan dat zelfbeschikkingsrecht wordt getornd.”

Foetus of…

Ik realiseerde mij pas toen ik zelf zwanger werd dat de foto die vaak door anti-abortus demonstranten getoond wordt, niets te maken heeft met het klompje cellen in je buik als je net zwanger bent. Afgelopen oktober deelde The Guardian beelden van hoe een embryo eruitziet tot 10 weken, die viraal gingen op Instagram. Kleine, witte wolkjes cellen. Niet meer, niet minder.

De discussie rondom abortus wordt vaak gereduceerd tot de vraag: wanneer is een foetus een mens? Dat is tenslotte waar anti-abortus elke keer op hamert, het redden van levens. Waarom is een abortus volgens deze partijen dan wél redelijk in geval van verkrachting of incest? Als je gelooft dat abortus moord is, zou dat dan niet ook moeten gelden in die gevallen? Of is het dan tóch geen moord?

Waarom wordt er niet buiten ivf-klinieken geprotesteerd? Waarom zetten deze partijen zich niet in voor een betere gezondheidszorg, gratis kinderopvang, menselijke opvang voor vluchtelingen en betaalbare huisvesting als zij zich daadwerkelijk bekommeren om het leven van moeders en kinderen? Dit gaat niet over het redden van levens, het gaat over het inperken van vrouwenrechten, over het bestraffen van vrouwen die seks hebben. Na de zonde, komt de boetedoening.

Ik merk dat bij het opschrijven van deze laatste alinea’s, ik ze eigenlijk meteen weer wil deleten. Niet omdat het niet waar is, maar omdat ik wil voorkomen dat abortus iets wordt waar je argumenten vóór of tegen moet aandragen. Omdat ik niet wil afdoen aan dat abortus na die 10 weken óók gevalideerd is. Omdat ik uiteindelijk geloof dat abortus een persoonlijke keuze is die je veilig en legaal moet kunnen maken, een keuze waar geen enkele demonstrant, politicus of journalist iets mee te maken heeft, tenzij zij hem zelf ondergaat. Daarom moet het uit het Wetboek van Strafrecht.

Week van het Leven

Zaterdag is er een demonstratie op het Malieveld van diezelfde organisatie. ‘Een Mars voor het Leven’ is onderdeel van de Week van het Leven, waarin verschillende anti-abortus organisaties campagne voeren. In tegenreactie op de Mars voor het Leven organiseert BNNVARA in samenwerking met stichting AVA (een stichting die zich inzet voor goede abortuszorg en anticonceptie) een sponsorloop. Voor elke demonstrant die komt opdagen wordt geld ingezameld voor de stichting. Tot nu toe is er al 45.000 euro opgehaald.