“Seksuele grensoverschrijding is een verzamelterm voor alle vormen van seksueel gedrag die over de grenzen van een ander gaan”, schrijft Willy van Berlo, programmamaker seksueel geweld op de website van Rutgers. “Bijvoorbeeld ongewenste aanrakingen, zoenen tegen iemands wil, aanranding en verkrachting. Maar ook online ongewenst gedrag, zoals ongewenst versturen van seksueel getinte appjes, het tegen de wil van iemand doorsturen van seksueel getint beeldmateriaal en sextortion (iemand daarmee chanteren).”

Neem je onderbuikgevoel serieus

“Bij mensen bij wie dit nu speelt, is het voor henzelf vaak helemaal niet evident dat het gaat om ongewenst seksueel gedrag”, zegt Iva Bicanic. “Er is vooral verwarring. Mensen maken het kleiner voor zichzelf, ze vinden dat zij zichzelf niet moeten aanstellen. ‘Er kwam toch helemaal geen geweld bij kijken’?”

Realiseren dat er sprake is van ongewenst seksueel gedrag heeft tijd nodig. Ook omdat het vaak niet over één incident gaat, maar een verzameling is van kleine gebeurtenissen, vertelt Sara Dekker: “Henk van accounting gaat niet ineens bij het koffiezetapparaat aan je bil zitten. Dit gaat langzaam, waar je bij elk stapje denkt: ‘hè, ligt dit aan mij? Klopt dit wel? Gebeurt dit wel’?” Die onderbuikgevoelens, dat ongemak, zijn gevoelens die je serieus mag nemen, legt Dekker uit: “Vrouwen zijn over het algemeen heel goed in zichzelf gaslighten. ‘Henk bedoelde dit niet zo, ik ben ook gevoelig, het ligt aan mij.’ Helemaal als bystanders er ook geen ruchtbaarheid aan geven. Het zal wel normaal zijn, denk je dan.”

Benoem je gevoel naar de ander

“Het begint met een complimentje of een hand op je schouder, dingen die onschuldig lijken, ook al voelen ze wat ongemakkelijk”, legt Dekker uit. “Je hebt vaak een goede relatie met die ene collega, wat het nog moeilijker maakt. Jullie mogen elkaar toch? En je wil geen problemen veroorzaken, dus neem je het voor lief.” Wat wellicht achteraf niet heel logisch klinkt voor omstanders, maar op het moment wel vanzelfsprekend voelt. “Hoe moeilijk het ook is, op dat moment die gevoelens benoemen, helpt. Vaak heeft diegene helemaal niet door dat hij ongewild gedrag vertoont. ‘Ik word hier ongemakkelijk van’ is vaak genoeg om iemand bewust te maken van zijn opmerking.”

Neem iemand in vertrouwen

Dekker: “De meeste organisaties hebben een vertrouwenspersoon die je kunt aanspreken. Maar bedenk van tevoren goed wat je verwacht van zo’n gesprek. Wees voorzichtig met hoe je dingen aankaart, uit zelfbescherming. Schets eerst in grote lijnen wat er speelt. Kijk of je met een goede HR-afdeling te maken hebt, die jouw verhaal aanhoort en vraagt wat jouw behoeftes zijn. Daar kan Together We Rise je ook in helpen, als je dat fijn vindt.”

Het is niet gemakkelijk om alleen naar HR of een manager te stappen. “Het is fijn om dit niet in je uppie te hoeven doen”, zegt Bicanic, “maar samen met een vriendin of vriend, een familielid of collega die je vertrouwt. Iemand die tegen je kan zeggen: ‘dit is niet oké, dit had niet mogen gebeuren, er is niets mis met jou.’ Zoek iemand uit die dicht bij je staat en dicht bij je blijft staan.”

Mensen moeten het verwerken

Bicanic: “Mensen die dit overkomen is, moeten zich realiseren dat als zij dit delen met anderen – die nooit iets soortgelijks hebben meegemaakt – dat mensen waarschijnlijk gaan reageren met heftige emoties. Als jij thuiskomt bij je ouders en vertelt dat de kok in het Italiaanse restaurant waar je werkt aan je borsten heeft gezeten, dan geeft dat veel emoties. Dat is ook begrijpelijk, dat zij reageren met angst, woede, machteloosheid of boosheid. Denk van tevoren na aan wie je het wil vertellen en hoe. Ik begrijp heel goed dat je je verhaal wil doen en steun wil – dat verdien je ook. Maar geef mensen de gelegenheid om te vatten wat je net verteld hebt.”

Laat jezelf heel

Bicanic: “Heel veel mensen denken wanneer ze horen over ongewenst seksueel gedrag: dit zou mij nooit overkomen. Of: als dit mij zou overkomen, zou ik nee zeggen, of heel hard gaan gillen. Maar uit de praktijk blijkt dat de meeste mensen bevriezen of zelfs meewerken. Dat besluit gaat in een nanoseconde, dat doet je lijf, niet je hoofd. Achteraf komen dan de donkere gedachten. Waarom heb ik geen nee gezegd? Waarom ben ik niet zelf naar huis gegaan? Waarom deed ik niets? Alle vingers wijzen naar het slachtoffer, en het slachtoffer geeft zichzelf ook de schuld. Daarom is het goed om iemand in vertrouwen te nemen, of het Centrum Seksueel Geweld te contacten. Dan kunnen wij je vertellen dat dit normale gedachten zijn en dat jij hier niets aan kan doen. Laat jezelf heel. Dit is niet jouw schuld.”

Dekker: “De meeste slachtoffers wachten gemiddeld vijf tot zeven jaar met het delen van hun verhaal. Wat mij bij elk verhaal weer opvalt, maakt niet uit wat de situatie is geweest, is dat het slachtoffer meteen zichzelf in twijfel trekt: waarom heb ik al die tijd dan leuk meegedaan? De complimenten geaccepteerd? Verdien ik wel hulp? De relatie met jezelf verandert. Die zelftwijfel, dat is één van de allerergste dingen die je kunt overkomen. Je moet echt weer leren om met compassie naar jezelf te kijken.”

Weet dat je waarschijnlijk niet de enige bent

Dekker: “Probeer er met iemand over te praten. Dingen hardop zeggen en het perspectief van een ander brengen vaak al een hoop meer clarity: zie je, ik ben niet gek, dit gebeurt echt. Daarbij blijkt dan vaak dat je niet de enige bent, dat er andere collega’s zijn die zich ook ongemakkelijk voelen bij het gedrag van die ene manager of klant. Het is goed om te beseffen dat je waarschijnlijk niet de enige bent.”

Hier lees je meer over ongewenst seksueel gedrag op de werkvloer. Als je het gevoel hebt dat je ongewenst seksueel gedrag hebt meegemaakt, kun je hier 24/7 over bellen of chatten met het Centrum Seksueel Geweld via 0800-0188 (gratis) of centrumseksueelgeweld.nl. Of neem contact op met Together We Rise via Whatsapp, chat of Instagram DM.