Ooit werden kersttruien niet van zulke synthetische materialen gemaakt. Het waren ook niet per se kersttruien. Het waren gebreide wintertruien van wol of katoen. Ook kwam die hysterische esthetiek met driedimensionale balletjes, belletjes, glitters of – erger nog – lichtjes pas veel later. Tijd voor een korte geschiedenis van de (foute) kersttrui die ooit helemaal niet zo fout was.
Het idee van de ugly Christmas sweater komt uit Amerika. Eigenlijk waren het ook daar eerst ‘gewone’ kersttruien, voordat ze ‘lelijk’ of ‘fout’ werden. Na de Tweede Wereldoorlog vonden er meerdere maatschappelijke tendensen plaats die allemaal passen bij de opkomst van de foute kersttrui. Zo werd in de jaren vijftig het familieleven heel belangrijk; het idee van gezellig samen zijn was, vooral met de feestdagen, erg belangrijk. Het gezin als hoeksteen van de samenleving hield ook in dat je tijdens kerst samen rond de boom zat in bij elkaar passende kersttruien. Dit waren toen nog gewone, gebreide truien met winterse taferelen zoals rendieren of sneeuwvlokken erop, of patronen afgekeken van de Noorse trui.
Deze traditionele lusekofte of Setesdaltrui, die al sinds de 19e eeuw bestaat, bevat van oudsher typische symboliek. Dit zijn horizontale banen of vormen uitwaaierend vanaf de hals met kleine stipjes, ook wel lusemonsters genoemd. Ook staan er vaak kruizen op om ‘boze geesten’ op afstand te houden. Zo’n Noorse trui was, of is, een prachtig, gebreid, wollen exemplaar dat je als man, en later ook als vrouw, kocht of zelf maakte en jarenlang in de winter droeg. De synthetische foute kersttrui zoals wij die nu kennen leent duidelijk de esthetiek van deze traditionele truien. Zo is het eigenlijk, naast bijvoorbeeld de kerstboom en de kerstkrans, een uit een andere cultuur geleend object met een mooie geschiedenis die door de commercie platgeslagen wordt tot een grappig hebbedingetje.
De populariteit van de foute kersttrui
Een andere tendens die heeft bijgedragen aan de opmars van de foute kersttrui is de commercialisering van de mode-industrie en daarmee de opkomst van trends. Nadat de kersttrui in de jaren vijftig in Amerika opkwam, werd hij in de decennia daarna steeds bonter – net als de rest van de mode. De foute kersttrui werd in de jaren zestig en zeventig daardoor steeds ‘fouter’, met felle kleuren en driedimensionale details, zoals strikken en bolletjes. In de jaren tachtig raakten mensen sowieso van het smaakvolle pad af, als je het mij vraagt. In dit decennium werden schoudervullingen, oversized metallic items, blauwe oogschaduw en getoupeerd haar – en dat allemaal tegelijkertijd – geïdealiseerd. Dat kun je mijns inziens sowieso niet serieus nemen.
Maar goed, die kersttrui werd dus in de jaren tachtig, en vervolgens in de jaren negentig, nog drukker. Tegelijkertijd waren foute kersttruien steeds vaker te zien in films en series. Het is noodzakelijk om onderscheid te maken tussen de foute kersttrui, de traditionele Noorse Setesdaltrui en de Ierse Aran-trui, oftewel: de gebreide kabeltrui die van oudsher vooral in gebroken wit gemaakt wordt. Laatstgenoemde wordt dankzij bijvoorbeeld acteur Billy Chrystal, die zo’n Aran-trui droeg in When Harry Met Sally (1989), ook met de kerst geassocieerd. En ook Cameron Diaz droeg in The Holiday (2006) een Aran-vest. De Noorse trui kwam dan weer langs bij Macaulay Culkin in Home Alone (1990) en Chevy Chase in National Lampoon’s Christmas Vacation (1989).
Wat de foute kersttrui betreft? Die droeg Jim Carrey bijvoorbeeld als de Grinch in How the Grinch Stole Christmas (2000) – een héél fout exemplaar mét lichtjes. En in Bridget Jones’ Diary (2001) is de ugly Christmas sweater zelfs onderdeel van een van de iconische looks in de film, als Colin Firth een volgens Bridget ‘fouter dan foute kersttrui’ draagt met een rendier en een colletje. En zo werden de foute kersttruien onderdeel van de in eerste instantie Amerikaanse cultuur, en daarna ook van de rest van de wereld.
