ben-je-altijd-bezig-zo-herken-en-voorkom-je-toxische-productiviteit-330850
©Getty Images

Een constant gevoel dat je iets moet doen, of dat nu thuis of op je werk is. Jezelf zelden pauzes of rustmomenten gunnen – en als je dat wel doet, voelen ze aan als luiheid in plaats van ontspanning. Een constante drukte die je dagelijks leven bepaalt. Als dit bekend klinkt, heb je mogelijk te maken met wat wordt omschreven als toxische productiviteit.

Drang naar zelfoptimalisatie

Toxische productiviteit komt voort uit een onophoudelijke drang naar zelfoptimalisatie. Natuurlijk is het streven om jezelf continu te verbeteren niet per se slecht – integendeel. Het probleem ontstaat wanneer die inspanning ten koste gaat van je welzijn. “Toxische productiviteit beschrijft een ongezonde drang naar constante productiviteit die de grenzen van wat gezond is overschrijdt”, zegt de Duitse psycholoog Eva Elisa Schneider. “Mensen die hiermee te maken hebben, voelen de behoefte om elk moment van hun dag optimaal te benutten.”

Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.

Het probleem: als je niet constant productief bent, voel je je al snel schuldig, waardeloos of rusteloos, waardoor echte ontspanning onmogelijk wordt. “Onverwachte vrije tijd, zoals een geannuleerde vergadering, wordt niet gebruikt voor een pauze, maar direct gevuld met andere taken”, vervolgt Dr. Schneider. Dergelijk gedrag kan leiden tot verwaarlozing van je gezondheid en het negeren van belangrijke signalen van uitputting.

Waar komt de term ‘toxische productiviteit’ vandaan?

Volgens Dr. Schneider is toxische productiviteit geen officieel erkende psychologische term, maar beschrijft het een fenomeen dat steeds vaker wordt waargenomen in onze prestatiegerichte samenleving. Hoe deze dwangmatige overbelasting ontstaat? “Het is vaak een combinatie van interne en externe factoren”, legt Dr. Schneider uit. “Mensen die zichzelf snel voorbijlopen, perfectionistisch zijn en de overtuiging hebben dat ze niet genoeg doen, lopen meer risico om in de productiviteitsval te trappen.”

Als ongunstige omstandigheden, zoals een hoge werkdruk, daarbij komen, ontstaat er een ongezonde cocktail. Zelfs in minder drukke periodes vinden deze mensen het moeilijk om gas terug te nemen. Ze blijven streven naar hun eigen hoge verwachtingen, zelfs wanneer dat niet nodig is.

Wie loopt het meeste risico op toxische productiviteit?

Perfectionisten en mensen met hoge verwachtingen van zichzelf zijn bijzonder kwetsbaar, vooral in omgevingen met hoge eisen. “Deze mensen koppelen hun gevoel van eigenwaarde vaak sterk aan hun professionele prestaties”, aldus Dr. Schneider.

Ook leidinggevenden met grote druk om resultaten te leveren en jonge professionals die zichzelf willen bewijzen, zijn gevoelig voor toxische productiviteit. “Dit maakt hen eerder geneigd om hun grenzen te overschrijden”, legt Dr. Schneider uit.

De gevolgen voor je gezondheid en privéleven

Toxische productiviteit kan tot een breed scala aan problemen leiden. Op mentaal vlak kunnen stressklachten zoals jachtige gedachten, emotionele afgestomptheid, prikkelbaarheid en gevoelens van schaamte of schuld naar voren komen, vaak vergezeld van fysieke symptomen zoals slaapproblemen, pijn of spijsverteringsklachten. “Langdurige stress kan leiden tot ernstigere psychologische problemen, zoals een burn-out, depressie of paniekaanvallen”, zegt Dr. Schneider. Ook in het privéleven ontstaan vaak conflicten, omdat partners, hobby’s en sociale contacten worden verwaarloosd.

‘Sterke prestaties vereisen niet-presteren’

Constant productief zijn leidt niet tot betere prestaties—integendeel. Volgens Dr. Schneider is het tegenovergestelde waar. “Mensen in overlevingsmodus zijn minder creatief, maken meer fouten en kunnen zich minder goed concentreren”, legt ze uit. “Niemand kan elke dag op zijn top presteren. Zelfs topsporters hebben natuurlijke schommelingen in hun prestaties.”

Pauzes en herstelmomenten zijn essentieel voor duurzame productiviteit, benadrukt ze. Voor wie zijn eigenwaarde vooral uit productiviteit haalt, is ontspanning echter vaak ongemakkelijk. “Voor hen voelt het onnatuurlijk omdat ze niet meer gewend zijn om hun zenuwstelsel tot rust te brengen”, zegt Dr. Schneider.

Hoe bescherm je jezelf tegen toxische productiviteit?

Het is belangrijk om een gezonde relatie met productiviteit te ontwikkelen, zegt Dr. Schneider. Dit begint met het realistisch inschatten van wat je binnen een bepaalde tijd kunt doen, inclusief ruimte voor pauzes en schommelingen in je prestaties. “Regelmatige pauzes zijn essentieel, zelfs korte momenten waarin je echt niets doet – misschien even stretchen, diep ademhalen, een kop thee maken of simpelweg voor je uitstaren”, adviseert Dr. Schneider.

Op de lange termijn kunnen activiteiten zonder prestatiedruk, zoals creatieve hobby’s of lange wandelingen, helpen. Mindfulness-technieken kunnen bovendien helpen om meer in het moment te leven en beter naar je eigen gezondheid te luisteren. “Mensen moeten leren dat nietsdoen en niet streven naar prestaties juist positief kan zijn”, zegt Dr. Schneider. “Het biedt een rustgevend tegenwicht voor de prestatiegerichte eisen van het dagelijks leven.”

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd door Vogue DE.