'Dit is het effect van een paar maanden eten volgens de ayurveda'

Sinds een paar jaar ben ik geïnteresseerd in de ayurveda en de ayurvedische voedingsleer. Voor wie niet precies weet wat dit is, straks een uitgebreide uitleg. Onlangs besloot ik een cursus te volgen om me er echt in te verdiepen én volgens deze voedingsleer te gaan eten. Welk effect dat heeft, deel ik graag met je. Ook geef ik je wat handvatten om zelf in de ayurveda te duiken.

Toxische dieetcultuur

Om maar meteen met de eerlijke deur in huis te vallen: ik ben geen expert op het gebied van de ayurveda. Wel ben ik al heel lang bovenmatig geïnteresseerd in eten en de effecten hiervan op ons lichaam. Wat we in onze mond stoppen heeft immers veel invloed op onze gezondheid en hoe we ons voelen. In mijn leven heb ik dan ook meerdere diëten en voedingsmethodes geprobeerd (Sonja Bakker en Montignac, wie kent ze nog?). En met ‘dieet’ bedoel ik niet een week crashen om kilo’s kwijt te raken; een dieet is voor mij je voor langere tijd vasthouden aan bepaalde eetregels. Een gezonde manier van eten die je in je leven integreert.

Daarmee wil ik absoluut niet zeggen dat het uitproberen van allerlei diëten goed is, zeker niet de diëten die als doel hebben af te vallen als dat niet medisch nodig is. Ik kan een boek schrijven over de toxische dieetcultuur waar velen van ons, ik dus ook, onderdeel of misschien zelfs wel slachtoffer van zijn. Dit artikel gaat absoluut niet om het promoten van afvallen. Het gaat om het delen van ervaringen én het vinden van een eetmethode die jouw gezondheid bevordert – en daarmee je gemoed. Er bestaat namelijk niet maar één goede manier van eten of visie op voeding.

Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.

Eten volgens de ayurveda

Dat brengt me op de al zo’n 5000 jaar bestaande ayurvedische voedingsleer. De ayurveda – ‘ayur‘ betekent leven, ‘veda‘ is wetenschap – komt uit India, maar is inmiddels wereldwijd bekend. Ik vroeg ayurvedisch expert Dalí Brackenie van online platform Zonderzooi, waar ik de online cursus volgde, naar een beknopte uitleg. Ze vertelt: “De ayurveda is een holistische geneeswijze gefocust op het in balans brengen van het lichaam en de geest op dagelijkse basis, waardoor ziekten kunnen worden voorkomen. Elk persoon is uniek en daarom gelooft de ayurveda ook niet in ‘one size fits all’, maar zijn de adviezen per persoon verschillend.”

Zoals ik het zelf inmiddels begrijp, is de ayurveda een levensstijl en filosofie die draait om hoe we ons lichaam behandelen en wat we erin stoppen. Dit heeft namelijk effect op je gezondheid, je gemoed, het interne functioneren van je lijf, maar bijvoorbeeld ook op hoe je huid en haar eruit ziet. En wie wil er nou geen gezond lichaam, mooie huid en glanzende lokken?

“Je bent wat je verteert”, stelde Dalí meerdere malen tijdens de online cursus en dat sprak me erg aan. Ze legt uit: “De stofwisseling wordt in de ayurveda gezien als het belangrijkste onderdeel van de gezondheid. Met een goed werkende stofwisseling, zal je op alle vlakken gezondheid en balans ervaren.” Uitgaan van wat je verteert, klinkt voor mij meteen al veel prettiger dan ‘je bent wat je eet’. Die uitspraak hoor je wel vaker en is een (kwalijk) credo geworden van die eerdergenoemde dieetcultuur.

Dosha’s

Maar hoe weet je dan welk voedsel jouw lichaam goed verteert? Daarvoor is de ayurvedische voedingsleer gestoeld op drie lichaamstypes, de dosha’s. Online staan meerdere (gratis) testen waarbij je erachter komt wat jouw dosha is, zoals deze van Zonderzooi. De drie dosha’s zijn: vata, pitta of kapha.

Dalí legt kort uit waar de drie dosha’s op focussen: “Vata bestaat uit de elementen lucht en ether. Deze dosha is verantwoordelijk voor alle beweging in je lichaam. Denk bijvoorbeeld aan menstruatie, praten, ademhaling, bloedcirculatie en geboorte. Ook het zenuwstelsel is gekoppeld aan vata. Pitta bestaat uit de elementen vuur en water. Deze dosha is verantwoordelijk voor transformatie in het lichaam. Denk bijvoorbeeld aan de stofwisseling en de spijsvertering, maar ook het verdelen van de energie. Pitta is gekoppeld aan de dunne darm. Kapha bestaat uit de elementen aarde en water. Deze dosha staat voor stabiliteit en voeden. Het zorgt voor de vochtigheid en structuur voor bepaalde dingen in het lichaam, zoals de huid, spieren, vet, botten en pezen. Ook de longen zijn gekoppeld aan kapha.”

Eten en verteren volgens de dosha’s

Via een test ontdek je welke dosha je bent. Vragen gaan over je gemoed en gedrag, waar je last van hebt, hoe je huid en haar eruit ziet en of je bijvoorbeeld van koud of warm eten en weer houdt. De meeste mensen zijn een combinatie van twee dosha’s, waarbij er eentje dominant is. Ik ben bijvoorbeeld pitta/vata, waarbij pitta dominant is. Daarbij zit mijn huidige disbalans bij vata, waardoor ik bijvoorbeeld snel last heb van een opgeblazen gevoel – want dat is lucht.

Dit heeft uiteraard te maken met mijn vertering en stofwisseling, maar volgens de ayurveda vooral met wat je eet. En daar worden die bovengenoemde focus op het verteringsstelsel en stofwisseling en de dosha’s aan elkaar gekoppeld. Dalí: “Elke stofwisseling werkt anders. Een persoon met een trage stofwisseling reageert heel anders op een bepaalde maaltijd dan iemand met een snelle stofwisseling. Iemand met een kapha-constitutie (en dus een trage stofwisseling) kan bijvoorbeeld precies hetzelfde eten als iemand met een pitta-constitutie en dus snelle stofwisseling, toch zal een kapha altijd meer moeite hebben met afvallen dan een pitta. Daarom is het vanuit de ayurveda ook zo belangrijk om te weten welke voeding het beste bij jou en jouw mogelijke klachten aansluit.”

Agni en ama

Hier komen nog twee Ayurverdische termen om de hoek kijken: agni en ama. Agni betekent ‘vuur’ en verwijst naar het spijsverteringsvuur. Dalí: “Een goede spijsvertering is dé sleutel naar een goede gezondheid, volgens de ayurveda. Ama betekent letterlijk ‘onverteerd’ en kun je zien als alle onverteerde voeding en prikkels die nog in het lichaam zitten. Dit kan bijvoorbeeld komen door slechte eetgewoonten, maar ook door weinig rust nemen of een niet goed werkende spijsvertering.”

Wellicht klinkt dit nog steeds abstract voor je, maar ik kan het concreter maken met eigen voorbeelden. Zoals gezegd neig ik naar het hebben van een opgeblazen gevoel, maar ook naar een slecht werkende spijsvertering. Dit hangt heel erg samen met wat ik eet. De ayurveda gaat er, kort gezegd, vanuit dat je met je voeding kan aanvullen wat je lichaam van nature niet heeft. Mijn lichaam is van nature koud en droog, want lucht. Dit merk ik aan een droge huid en haardos, maar ook aan (ik maak het even plastisch) ‘droge’ darmen.

Al mijn hele leven houd ik niet van koud, zuur en droog eten, nu ik me heb verdiept in de ayurveda snap ik waarom. Ik moet mijn lichaam juist ‘smeren’ met warm, vochtig en ook wel olie-achtig eten. Mooi toch dat je lichaam dit zelf aangeeft? Een persoonlijk leerpunt was dan ook dat de ayurvedische voedingsleer heel erg aansluit bij intuïtief eten: eigenlijk weet je zelf al waar je behoefte aan hebt, want je lichaam geeft het aan. Daarbij geeft de ayurvedische voedingsleer gelukkig ook echt heel praktische richtlijn, zoals welke smaken gecombineerd ‘moeten’ worden in een maaltijd om er voldoening uit te halen. Zodat je bijvoorbeeld niet na je avondeten meteen naar een toetje grijpt – dan miste je maaltijd kennelijk een zoet element.

Effect eten volgens de ayurveda

Dan het effect dat ik ondervind van ayurvedisch eten. Ik houd me in het algemeen aan globale richtlijnen, die Dalí ook als tip geeft aan alle geïnteresseerden. Denk aan bijna altijd warm eten en het tussendoor drinken van voor je agni goede KKV-thee, makkelijk te maken met kruidnagel, karmenon en venkelzaad. De ayurveda gaat ook uit van lokaal, biologisch en seizoensgebonden eten, omdat de natuur zelf aangeeft wat je in een bepaalde tijd van het jaar op een bepaalde plek het beste kan eten. Zoals ook het eten van de Clean Fifteen waar we hier over schreven, de groenten en fruitsoorten met de minste pesticiden.

Tot slot moet nogmaals benadrukt worden dat de ayurveda echt een holistische filosofie is, die meer behelst dan eten. Denk bijvoorbeeld aan yoga en elke ochtend tongschrapen. Pas als je alles doet, heb je het meeste effect. Afgelopen zomer heb ik me helaas nog niet heel streng aan alles gehouden vanwege de vakantie en toegang tot bepaald eten, en ook omdat ijsjes nou eenmaal te lekker zijn in de zomer. Het effect kan dan ook nog meer zijn, maar voor nu merk ik dat ik me zeker stabieler voel, fitter en minder opgeblazen. Ook is mijn spijsvertering veel beter. Daarvoor hielpen ‘kleine’ ingrepen zoals warm ontbijten, minder koffie en de dag beginnen met KKV-thee enorm.

Ook fijn: Dalí laat in haar cursussen en online recepten, zoals de lekkere dadel-chocoladeballen hieronder, zien dat elk gerecht ayurvedisch te maken is. “Zolang je kiest voor ingrediënten die natuurlijk, vers en seizoensgebonden zijn, kun je zelfs een Hollandse stamppot of lekkere Italiaanse pizza ayurvedisch maken. En een ijsje op zijn tijd moet ook gewoon kunnen. Die kun je dan het beste rond 12.00 eten, wanneer je spijsvertering het beste werkt.” Kijk, iedereen blij.