Trauma is een woord dat we vaak gebruiken, maar meestal bedoelen we eigenlijk stress. Stress kan voorkomen in verschillende situaties, zoals een ongemakkelijk feestje of lange werkdagen. “Dit interview op dit moment kan stressvol zijn, maar ik weet dat het over een paar minuten voorbij is en ik koffie kan gaan halen,” zegt Dr. Bessel van der Kolk. De geboren Nederlander die al decennia in Amerika woont, is psychiater en auteur van de bestseller The Body Keeps The Score.
Dr. van der Kolk werkt al meer dan drie decennia met slachtoffers van trauma’s. “Het leven zit vol stress, waarin je lichaam terug kan gaan naar een veilig en rustig gevoel, maar trauma verwijst naar stress die zo extreem is, dat je niet meer terug kunt naar de basislijn.” Hij geeft het voorbeeld van seksueel geweld. “Zelfs wanneer het voorbij is, blijf je het gevoel hebben dat het nu gebeurt. Het lichaam blijft de gebeurtenis met je meedragen.”
Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.
De reactie van je lichaam op trauma
De manier waarop we trauma ervaren kan van persoon tot persoon verschillen, legt Dr. van der Kolk uit. “Als er mensen zijn die om je geven, je begrijpen en beschermen, kan het over het algemeen minder traumatisch zijn in vergelijking met situaties waarin je niet geloofd wordt of als het geheim gehouden wordt. Het is echter niet eerlijk om te bepalen welk trauma groter of erger is dan het andere. Elk verhaal van getraumatiseerde mensen is op zijn eigen manier vreselijk.”
Het lichaam reageert op trauma met emotionele ontkoppeling of extreme gevoeligheid. “In geval van trauma activeert een gebeurtenis onze vecht- of vluchtreactie. Maar als we gevangen worden gehouden of geen ontsnappingsmogelijkheid hebben, sluiten onze hersenen zich af en proberen we niets te voelen. Of we terugvechten of instorten, hangt af van verschillende factoren, maar vooral of we ons in een positie bevinden waarin we actie kunnen ondernemen. Als we bijvoorbeeld afhankelijk zijn van een gezin waar we niet aan kunnen ontsnappen, leren onze hersenen om gewoon niets meer te voelen.”
Trauma wordt vaak geassocieerd met ervaringen uit onze kindertijd. Situaties zoals gepest worden op school of niet geaccepteerd worden vanwege onze sociale achtergrond, kunnen pijnlijk zijn en moeilijk te verwerken, vooral omdat onze hersenen nog in ontwikkeling zijn. “Dergelijke ervaringen kunnen een diepgaand effect hebben op ons DNA en onze hersenen constante waakzaam houden voor mogelijke vreselijke gebeurtenissen.” Aan de andere kant, hoe langer we weg zijn van traumatische situaties, des te meer we kunnen leren te vertrouwen en ons op een andere manier te oriënteren.
Comfortabel worden in je lichaam
Na een trauma kan het zijn dat we de impact ervan jarenlang met ons meedragen en zelfdestructief gedrag vertonen. “Dit komt doordat we de emoties van het trauma in ons lichaam vasthouden”, zegt hij. Als we bang zijn, kunnen we pijnlijke sensaties ervaren in onze borst of buik en ons lichamelijk ellendig voelen. Soms kunnen we zelfs fysieke pijn toebrengen aan onszelf om die sensaties te verminderen.
Om te herstellen van trauma, is het belangrijk om ons comfortabel te voelen in ons lichaam. “Activiteiten die ons helpen ons veilig en in harmonie met anderen te voelen, kunnen helpen. Denk aan muziek maken, dansen, bewegen of fysiek interactief zijn met anderen door middel van kunst, yoga of andere activiteiten. Elke cultuur heeft manieren gevonden om mensen in nood te helpen, zoals yoga in India, qi gong en tai chi in China, en kendo en taiko drummen in Japan, die allemaal bedoeld zijn om ons lichaam in balans te brengen met anderen.”
Mindfulness kan ook nuttig zijn bij het verwerken van trauma. “Het helpt ons onze geest terug te krijgen, omdat traumatische ervaringen ons gevoel van veiligheid en rust verstoren.” Door stil te zijn en te observeren hoe onze gedachten opkomen, kunnen we onze geest kalmeren. “Het kan echter eng zijn om dit te doen, omdat onze geest de angst en terreur van het trauma voelt. Daarom hebben de meeste mensen begeleiding nodig om te kunnen herstellen.”
Hoe reageren de hersenen op trauma?
Trauma heeft invloed op het deel van onze hersenen dat betrokken is bij overleven. “Wanneer overleven in gevaar is, worden onze dierlijke hersenen onrustig en reageren ze automatisch met boosheid of nervositeit om ons te beschermen.” Daarom kunnen we ons bang of woedend voelen bij het verwerken van trauma, omdat we diep van binnen het gevoel hebben dat ons lichaam in gevaar is. “Om te kalmeren kunnen we diepe ademhaling proberen, aanraking zoeken of activiteiten doen die ons in harmonie brengen met anderen,” zegt Dr. van der Kolk.
