In gesprek met modefotograaf Carlijn Jacobs: ‘Het interessante van mijn werk zit niet in schoonheid’

De Nederlandse Carlijn Jacobs maakt in razend tempo naam in de modefotografie. We spreken haar ter ere van haar eerste solotentoonstelling in fotografiemuseum Foam, die nog tot 21 januari te zien is. "Mijn beelden zijn in your face, je moet er twee keer naar kijken – dat is waar ik naar streef."

Marloes van Wijnen

11 januari 2024

Ze vindt het nog steeds gek om te horen, dat ze inmiddels tot de ultieme top van de modefotografie behoort. De Nederlandse Carlijn Jacobs (32) heeft de grootste namen voor haar lens gehad – van Beyoncé tot Bella Hadid – en gewerkt voor de bekendste titels en merken – van de Amerikaanse en Italiaanse Vogue tot Gucci, Loewe en Versace – maar blijft uiterst bescheiden. “Ik ben daar zelf niet mee bezig. Ik doe gewoon wat ik het allerleukst vind.” Dat ze nu, zeven jaar na haar eerste expositie, een solotentoonstelling heeft in fotografiemuseum Foam, maakt haar natuurlijk wel heel trots. Het bijzonderst vindt ze dat haar familie en vrienden kunnen komen kijken; voor haar internationale carrière reist Jacobs de hele wereld over, maar de afgelopen maanden keerde ze voor even terug naar haar roots. De tentoonstelling is nog tot 21 januari te zien in het museum aan de Keizersgracht in Amsterdam. We spreken de fotograaf over haar unieke fotografiestijl, de kracht van surrealisme en, uiteraard, werken met beroemdheden als Beyoncé.

In gesprek met Carlijn Jacobs

Je verwacht misschien het verhaal van een meisje dat eerder foto’s maakte dan kon fietsen, maar je kan de jeugd van Jacobs beter als ‘gewoon’, typisch Nederlands omschrijven. Ze groeit op in een klein Brabants dorpje, Groeningen, en weet als kind nog helemaal niet dat ze fotograaf wil worden. “Ik kocht mijn eerste camera toen ik veertien jaar was. Daar probeerde ik wat mee uit, maar veel viel er niet te fotograferen in een dorpje met vierhonderd inwoners.” Wel herinnert ze zich een obsessie met vervreemdende beelden. “Dan ging ik op zoek naar foto’s met een surrealistisch randje op het internet. Dat zat toen al in me.”

Haar liefde voor fotografie groeit verder als ze naar de grote stad verhuist, om aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam te studeren. “Daar kreeg ik tekenen en schilderen… én fotografie, een vak waarvan ik al snel wist: dit past heel goed bij me.” Ze oefent veel, en dat wordt opgemerkt: de eerste opdrachten stromen binnen. Het zijn die klusjes waar Jacobs nu lachend op terugkijkt. “Die zijn me misschien wel het meest bijgebleven. Ik heb daar enorm veel van geleerd. Vooral van de situaties die uitmondden in rampscenario’s.”

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Surrealistische stijl

De eigen stijl van Carlijn Jacobs staat al snel als een huis. Een stijl die geheel in lijn is met de vervreemdende beelden die haar al sinds haar jeugd boeien. Surrealisme speelt een onmiskenbaar grote rol. “Ik wil dat mensen twee keer naar een beeld moeten kijken. Dat ze, als ze het in een boek zien, terugbladeren. Mensen kennen surrealisme vooral van Dalí, maar ik geef er een moderne draai aan. Wat ik eigenlijk doe, is de realiteit uit z’n context trekken. Mijn beelden zijn in your face, en dat maakt ze krachtig. Het triggert iets in je onderbewustzijn.”

Je zou dus kunnen stellen dat haar werk niet om esthetiek draait. “Het interessante van mijn werk zit inderdaad niet in schoonheid. Het is eerder een stukje wansmaak”, lacht de fotograaf. “Ik ga niet op zoek naar mooie, kloppende vormen, maar juist naar gekke figuren, iets wat echt mijn aandacht trekt. Het is heel intuïtief. Dat maakt mijn werk ook zeer persoonlijk.”

Jacobs neemt ons mee terug naar januari 2021, toen ze voor Vogue Italia een van haar bekendste werken tot nu toe schoot: een vrouw achter een vissenkom, ook te zien bovenaan dit artikel. Hoe komt zo’n beeld tot stand? “Dat is wel een leuk verhaal”, vertelt ze. “Het thema van het nummer was dieren, en toen ik op een avond de film Romeo + Juliet aan het kijken was, kwam die scene voorbij waar ze achter een aquarium doorlopen. Dat vond ik zo cool. Op de set vindt vervolgens de verfijning van zo’n idee plaats. Wat is mogelijk? Hoe ga je het belichten? Een ronde vorm leek me gaaf, dus dat zijn we gaan proberen.”

Vervreemden met behulp van AI

Voor een andere, recentere schoot voor Vogue Italia met Bella Hadid maakte Jacobs voor het eerst gebruik van AI. “Ik ben altijd op zoek naar iets nieuws, wil blijven leren, en niet in herhaling vallen. Ik wilde onderzoeken hoe AI een toegevoegde waarde kan zijn. Hoe het een ander soort beeld kan creëren.”

Eerst fotografeerde ze Bella in de studio, om vervolgens de beelden met behulp van AI na te bewerken. “Daar ging heel veel tijd in zitten, want je moet het kloppend maken. Maar er zitten veel voordelen aan. Je kan het beeld met behulp van AI een coole surrealistische touch geven. Zo hebben we een pauw uit de broek van Bella laten komen. Ook kun je natuurlijk nooit op zoveel verschillende locaties schieten als nu in de shoot terugkomen. Ik ben er zeker door geïnspireerd geraakt.”

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Bella Hadid voor de lens van Carlijn Jacobs — ©Carlijn Jacobs voor Vogue Italia, mei 2023, bewerking met behulp van DALL·E by OpenAI

Muze van de mode-industrie

Het is volgens de fotograaf niet geheel toevallig dat haar werk zo geliefd is bij modebladen, -merken en -liefhebbers. “Ik ben een transformator; ik transformeer. Ik creëer een eigen wereld, iets wat de mode-industrie ook doet. Mode geeft je de vrijheid om jezelf te transformeren in de persoon die je wil zijn, om los te komen van de werkelijkheid.”

Wie, om maar iets te noemen, wil transformeren in een futuristische godin op een zilveren, semi-transparant paard, is bij Jacobs aan het juiste adres. Precies in die gedaante verscheen Beyoncé op de hoes van haar recentste album Renaissance, een beeld gecreëerd door Jacobs. In eerdere interviews liet de fotograaf weten natuurlijk verrast te zijn door het verzoek van de wereldberoemde zangeres om haar in te huren, maar zenuwachtig om met zulke grote beroemdheden samen te werken is ze niet meer, vertelt ze nu. “Ik ben veel meer bezig met wat ik wil maken, en hoe ik dat ga realiseren, dan met de ster met wie ik werk. Ik ben dan ook eerder zenuwachtig voor het resultaat, daar draait het voor mij om. Maar los daarvan was het heel fijn om met haar te werken, ze is ontzettend aardig.”

Solotentoonstelling Carlijn Jacobs

Die albumhoes is zonder twijfel één van de droomklussen waar Jacobs onmiddellijk ‘ja’ tegen zei. Maar de fotograaf moet tegenwoordig ook vaak nee zeggen. “Gelukkig kan ik goed plannen, maar het is onmogelijk om alles aan te nemen. Daarnaast probeer ik goed naar mijn lichaam te luisteren en genoeg rust te pakken tussen alle gekkigheid door. Al zal je mij niet snel horen klagen. Het is een privilege dat ik kan doen wat ik leuk vind, en dat ik daarvoor word gerespecteerd. Dat besef ik heel goed.”

Ook haar solotentoonstelling Sleeping Beauty bij Foam, die nog tot en met zondag 21 januari te bewonderen is in het fotografiemuseum, is voor Jacobs een droom die uitkomt. Wat je kunt verwachten als je nog een bezoekje aan het museum brengt? “De tentoonstelling viert eigenlijk de nieuwsgierigheid van mensen. Sleeping Beauty doet natuurlijk meteen denken aan het sprookje. Het verhaal gaat over een beauty die in slaap wordt gebracht, omdat ze nieuwsgierig is naar het spinnenwiel. Zij wordt daarvoor gestraft. Ik vier die nieuwsgierigheid juist.”

Zelf is Jacobs ook nog nieuwsgierig naar veel dingen. Zo vertelt ze, tot slot, dat ze graag een keer een film wil maken, uiteraard in haar kenmerkende stijl. “Misschien bouw ik ook nog een surrealistisch huis, om zelf in te wonen. Nee, ik ben nog lang niet klaar.”

De tentoonstelling ‘Sleeping Beauty’ toont tot en met 21 januari het werk van de Nederlandse gerenommeerde fotograaf Carlijn Jacobs in fotografiemuseum Foam in Amsterdam.