Hoe heeft het zover kunnen komen?

De wortels van de crisis tussen Oekraïne en Rusland gaan terug tot de oorsprong van beide landen. Daarbij beroepen veel Russische nationalisten die Poetin steunen zich op een unieke historische band die al in de oudheid is ontstaan. Belangrijker is echter de overtuiging van conservatieve Russen. Met name degenen die Poetins nostalgie naar de culturele invloed van het land in de tijd van de Sovjet-Unie delen. En dat Oekraïne na de ontbinding van het Oostblok in 1991 nooit het recht op zelfbestuur heeft verdiend.

In de afgelopen twee decennia hebben progressieve Oekraïense politici aangegeven graag deel uit te maken van de NAVO en de Europese Unie. Poetin en zijn cohort zien dit als een existentiële bedreiging voor de Russische dominantie in de regio. Hun argument is dat het een snode poging van het Westen is om Rusland te intimideren of zich te mengen in nationale zaken.

De spanningen tussen de twee landen zijn al eerder opgelaaid tot een militair conflict. Met name na de afzetting van de door Rusland gesteunde voormalige president Viktor Janoekovitsj in 2014, wat leidde tot de Russische annexatie van de Krim.

De oorlogsdreiging begon echter te escaleren nadat de Oekraïense president Volodymyr Zelenski in september 2020 een veiligheidsstrategie had goedgekeurd die de weg zou vrijmaken voor het land om lid te worden van de NAVO. Dat viel niet bepaald in goede aarde bij Poetin. Het gevolg is dat er sinds afgelopen voorjaar Russische troepen naar de grenzen van Oekraïne zijn getrokken.

Wat is er deze week gebeurd?

Maandag erkende Poetin formeel de omstreden oostelijke Oekraïense regio’s Donetsk en Luhansk als republieken. Dit werd beschouwd als een signaal dat een grootschalige invasie op handen was. Na vergeefse smeekbeden aan Rusland van zowel Zelensky als de VN-Veiligheidsraad, lanceerde Poetin bij dageraad een reeks raketten en luchtaanvallen op tientallen militaire posities rond Oekraïne. Een tweede ronde volgde kort daarna.

Wat wil Poetin?

Vladimir Poetin is bijna altijd bereid zich openlijk uit te spreken over wat zijn einddoelen zijn, maar zelden hoe of waarom hij die hoopt te bereiken. In een uitzending voor de Russische natie, waarin zijn aankondiging van een “speciale militaire operatie” in Oekraïne werd gezien als een oorlogsverklaring, haalde Poetin de historische context van de Amerikaanse interventie in het Midden-Oosten aan als een voorbeeld van hypocrisie.

Ook verklaarde hij dat elk buitenlands land dat zich in het conflict probeert te mengen, te maken zal krijgen met “gevolgen die je nog nooit hebt gezien”. (Velen interpreteerden de opmerking als een dreigement met mogelijke nucleaire oorlogsvoering).

Poetin heeft al sinds zijn vroege politieke loopbaan de ambitie Oekraïne weer binnen de Russische invloedssfeer te brengen. Daarbij beroept hij zich regelmatig op zijn overtuiging dat zij altijd één natie zijn geweest. En dat Oekraïne tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is gecorrumpeerd door het Westen en zich tegen zijn historische bondgenoten heeft gekeerd.

Recente opiniepeilingen wijzen uit dat een meerderheid van de Oekraïners juist voorstander is van een militair bondgenootschap met het Westen. Voor Poetin lijkt de reden voor de invasie een gevoel van sentimentele nationale trots te zijn. Daarbij komt dat Rusland ervan profiteert als het toegang krijgt tot Oekraïense hulpbronnen.

Wat gaat er nu gebeuren?

Hoewel velen terughoudend zijn om de volgende stappen in de crisis te voorspellen, is het waarschijnlijk dat het conflict zal escaleren. De aanvallen hebben duidelijk gemaakt dat Poetin niet alleen de betwiste grensregio’s wil annexeren, maar Oekraïne in zijn geheel als doelwit ziet. Sommigen voorspellen dat het zijn hoofddoel is het huidige leiderschap omver te werpen. In plaats daarvan zou hij een marionettenregime willen installeren dat pro-Rusland is.

Het is echter niet waarschijnlijk dat het Westen een fysiek gewapend conflict zal uitlokken, maar de kans is groot dat er een nieuw tijdperk van cyberoorlogsvoering wordt ingeluid. Verwacht wordt ook dat de G7-lidstaten en hun bondgenoten een breed scala aan economische sancties zullen opleggen. Deze sancties kunnen zelfs Poetins persoonlijke rijkdommen en die van zijn naaste medewerkers aantasten. Of deze diplomatieke inspanningen zullen bijdragen tot een deëscalatie van de crisis, valt nog te bezien.

Hoe kunnen we helpen?

Er zijn al grote protesten en demonstraties begonnen voor de Russische ambassades in grote steden over de hele wereld. Naar verwachting zullen er komend weekend nog meer volgen. Wat betreft concrete steun voor de mensen in Oekraïne, zijn een aantal NGO’s en organisaties actief bezig met het verstrekken van voedsel, onderdak en medische benodigdheden voor burgers die door de crisis zijn getroffen.

Naast het nieuws delen, kun je protesteren, jezelf uitspreken of Oekraïense modemerken kopen en zo de economie van het land steunen. Ook kun je doneren, bijvoorbeeld aan Stichting Vluchteling. Het goede doel heeft giro 999 geopend voor noodhulp aan Oekraïne. In samenwerking met partnerorganisaties in Oekraïne wordt geïnventariseerd hoe en waar het geld als eerste besteed wordt. Rechtstreeks het Oekraïense leger ondersteunen behoort natuurlijk ook tot de mogelijkheden – doneren doe je via savelife.un.ia.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd door Vogue.com.