Waarom de comeback van punk goed is voor mode en cultuur

Punk is weer in de mode. En dat in een tijd waarin het nummer God save the Queen van punkband Sex Pistols voor het eerst sinds zijn release in 1977 door de dood van koningin Elizabeth niet meer zo relevant is; waarin modeontwerpster Vivienne Westwood niet meer onder ons is; waarin polarisatie in Nederland toeneemt. Een interessante tijd voor de comeback van punk, to say the least.

In Vogue’s septembernummer van 2022 benoemden we het al: punk is terug. Als Vogue-redacteur voel ik een bepaalde mate van verantwoordelijkheid om kennis te maken een subcultuur waar de mode-industrie zo geïnspireerd door raakt. En dus kocht ik afgelopen vrijdag een kaartje om de Nederlandse postpunkband Weak Moves te zien (postpunk is iets experimenteler dan punkmuziek, red.). Ik wilde de herleving van punk realtime meemaken, en wel tijdens een echt punkconcert.

De comeback van punk

Wat draag je naar een postpunkconcert?, vroeg ik mezelf af. Ik wilde grote zilveren oorbellen indoen, maar die liet ik toch thuis; moshpits (ook wel slamdance genoemd) zijn tijdens deze concerten namelijk een ding. En stel dat ik ineens zin krijg om mee te doen, dacht ik, dan wil ik mezelf en anderen geen pijn doet met onhandige modekeuzes. Terwijl ik met één hand kleding uit mijn kast trok en met mijn andere hand mijn iPhone vasthield, googelend naar punkproof outfit-inspiratie, stuitte ik op meerdere online artikelen over de subcultuur. Zodoende kwam ik erachter dat ik de kapotte vegan leren broek die ik al aanhad gewoon kon aanhouden. Sterker nog: ik besefte dat het me eigenlijk niets zou moeten uitmaken dat-ie gescheurd is. Dát is pas punk, dacht ik.

Aangekomen in het uitverkochte Cinetol te Amsterdam-Zuid voelde ik spanning – als ik een nagelbijter was, zou ik nu geen nagels meer over hebben. Ik heb altijd van punkmuziek gehouden, maar verder dan luisteren naar Sex Pistols in mijn kamer kwam het niet. Dit was live. Dit was real.

Na ongeveer een uur lang mijn hoofd te hebben geschud alsof ik water uit mijn oor wilde krijgen, zonder aan maar íets anders te denken dan aan het bijna hypnotiserende geluid van de muziek en de schoonheid van het diverse uitziende publiek, drong het tot me door: de comeback van punk is goed voor mode én cultuur.

Punkmodegeschiedenis (in een notendop)

Wijlen mode-icoon Vivienne Westwood speelde een grote rol in het introduceren van de punksubcultuur aan het grote publiek. Samen met Malcolm McLaren opende de modeontwerpster een winkel in het Londense Chelsea, op 430 King’s Road, die begon als een kleine platenzaak, maar later de place to be werd voor de Britse punkbeweging.

Sex Pistols kwamen al snel onder het management van McLaren terecht, en werden het gezicht van de punkbeweging in de jaren zeventig. Westwood werd groter en groter in de mode, met haar beruchte T-shirts met afbeeldingen die als doel hadden te shockeren – de bekendste afbeelding is een portret van koningin Elizabeth met een veiligheidsspeld door haar lip. Ze maakte punk populair in de mode-industrie.

Maar de punk-trend verhoudt zich eigenlijk niet tot de (anti-mode) idealen van punk, zoals de mentaliteit van het zelf-doen (DIY) en het gebruik van duurzaam materiaal. Punk was en is meer een levensstijl, een mentaliteit, en iets waarvan werd verwacht dat het werd toegepast op alle aspecten van je leven.

Hedendaagse punk tegen polarisatie?

Wat ik waardeer aan punk is de onconventionele mentaliteit. Een soort grote middelvinger naar oneerlijkheid, met veel liefde voor jezelf. Het is ook van alles in twijfel trekken en kritisch blijven over de gedachten van de dominante buitenwereld – maar óók kritisch blijven over je eigen gedachten.

“Punkers zijn als groep, zoals alle groeperingen mensen, niet in een hokje te plaatsen. Als je ze als iets probeert te bestempelen, zal er minstens één zijn die het tegenovergestelde doet, gewoon om je dwars te zitten”, zei modeontwerper Ledgebound in juni tegen me in een interview. De punksubcultuur valt niet te generaliseren.

Maar als de aanhangers van de punkbeweging één ding gemeen hebben, dan is het wel hun respect voor elkaar en andere mensen – wederzijds respect staat bij hen hoog in het vaandel. Een manier van denken waar we in dit land hopelijk nog meer geïnspireerd door zullen raken. Uit recent onderzoek blijkt namelijk dat een groot deel van de Nederlandse bevolking problemen ervaart met polarisatie. En volgens NOS past zelfs de helft van de Nederlanders op zijn woorden om conflicten te voorkomen.

Laten we punk levend houden

De comeback van punk had geen betere timing kunnen hebben. Mijn hoop voor de toekomst is dat de wereld meer een maling-aan-alles-mentaliteit krijgt waar het bij punk in de jaren zeventig om draaide. Ik hoop op één bom van creativiteit. Mensen die muziek maken omdat het kan, looks die zelfgecreëerd zijn en gesprekken waarbij eigenliefde en respect de boventoon voeren. Begrijp me niet verkeerd: ik zeg niet dat het beter is als we allemaal radicale anarchisten worden, maar laten we op z’n minst wegstappen van sociaal conservatief zijn. Dus minder van ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’.

Punk is goed voor mode en cultuur – en eigenlijk goed voor creativiteit all together. Dus laten we punk in leven houden – in de mode, in de muziek, in de gesprekken die we met elkaar voeren. Een quote over punk van de Nederlandse modeontwerper Ledgebound die me nog lang bij zal blijven is: “Punk is niet wild om je heen slaan, het is altijd omhoog slaan.” De betekenis daarvan begreep ik pas echt toen een Weak Moves-fan in de wilde moshpit bijna viel door een ander persoon. Nog vóór de val hielpen anderen de uit balans geraakte persoon binnen een mum van tijd weer omhoog – er waren geen woorden nodig. Laten we elkaar, in deze gekke wereld die soms op een moshpit lijkt, óók zo overeind helpen.