shoppen-zonder-een-centje-pijn-maakt-contactloos-betalen-ons-argeloos-342574
©Getty Images

Journalist Susan Sjouwerman (@modeconomie) schrijft artikelen op het snijvlak van mode, duurzaamheid en economie. Met Vogue.nl deelt ze regelmatig haar bevlogen opinies over hoe het beter kan in de mode-industrie. Deze keer verdiept ze zich in contactloos betalen en de risico’s daarvan.

Laatst kocht ik een nieuwe tas. Een schattig klein schoudertasje van het Nederlandse it-merk Wandler, met zorg geproduceerd in Italië. Ik wist dat de bordeauxrode kleur perfect zou passen bij vrijwel alles in mijn kledingkast. De enige twijfel die ik had was over de prijs. Eigenlijk had ik geen paar honderd euro liggen voor een nieuwe tas. Toch kocht ik ‘m: deze aanwinst in huis halen was zo simpel als twee keer klikken aan de zijkant van mijn telefoon. De creditcardafschrijving zou pas een maand later komen. En als ik van gedachten zou veranderen, kon ik het tasje toch gewoon terugsturen? Spoiler: dat deed ik niet.

Betalen zonder moeite

Een paar jaar geleden zou ik voor een dergelijke aankoop naar De Bijenkorf of een luxe boetiek zijn gegaan. Ik zou van tevoren een tijd hebben nagedacht over of ik het tasje wel echt nodig had en of ik mijn geld het liefst in dit specifieke exemplaar zou investeren. Eenmaal in de winkel zou ik de tas van buiten en van binnen hebben bekeken. Ik zou het materiaal hebben gevoeld en het hengsel om mijn schouder hebben gehangen. Als ik de tas dan nog steeds had willen kopen, was ik met lood in mijn schoenen naar de kassa gegaan. Daar zou ik een flink bedrag in het schermpje van de betaalautomaat hebben zien staan en met ingehouden adem mijn pincode hebben ingetoetst. Ik zou me blij en tegelijkertijd bezwaard hebben gevoeld bij het horen van het goedkeurende piepje van het apparaat.

Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.

 

Betalen wordt ons steeds makkelijker gemaakt. Kan het ook té makkelijk gaan? Ja, zeggen experts, die waarschuwen voor financiële problemen en overconsumptie. Of we nu een grote of een kleine aankoop doen: ‘betaalpijn’ voelen we allemaal steeds minder. Door de opkomst van contactloos betalen met je pinpas, je telefoon of je smartwatch is afrekenen in een winkel binnen een seconde gebeurd. Online hoef je je adres- en creditcardgegevens niet eens meer in te tikken. Dankzij diensten als Apple Pay is de betaling met twee klikken geregeld. Of je betaalt helemaal niet on the spot maar later, via diensten voor achteraf betalen zoals Klarna en Riverty.

Risicovol

De groeiende populariteit van wat deskundigen frictieloos betalen noemen is een logisch gevolg van innovatie in de financiële sector. “Het betalingsverkeer moet makkelijker, sneller, efficiënter en minder belastend voor het milieu worden. Je moet als consument een betaling kunnen doen zonder gedoe. Dat is belangrijk voor de economie”, zegt senior beleidsmedewerker Ellen Naudts van De Nederlandsche Bank (DNB). Maar dat frictieloos betalen brengt risico’s met zich mee.

Uit recent onderzoek van het Nibud blijkt dat jongeren door nieuwe betaalmethoden meer moeite hebben om overzicht te houden van hun geldzaken. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) constateerde onlangs dat achteraf betalen ertoe kan leiden dat mensen gewend raken aan het hebben van schulden. Organisaties voor schuldhulpverlening zien bij hun cliënten steeds vaker diensten voor achteraf betalen als schuldeiser opduiken. “Het frictieloos betalen is vooral risicovol voor financieel zwakkere groepen, zoals consumenten met een kleine beurs, jongeren, ouderen en mensen die financieel wat minder onderlegd en geïnformeerd zijn”, aldus Naudts.

Samen met DNB-onderzoeker Jorgen Eijlander deed Naudts zelf ook onderzoek naar de effecten van frictieloos betalen. De conclusie luidt dat het overheidsbeleid nog niet goed is afgestemd op alle nieuwe betaalmethoden. Daardoor is een situatie ontstaan waarin de voordelen niet altijd opwegen tegen de risico’s voor consumenten.

Verleiden tot snelle aankoop

Zo is bekend dat frictieloos betalen van kopen en afrekenen in feite één handeling maakt. De scheidslijn daartussen, juist het moment waarop je een aankoop nog even kunt overdenken, is verdwenen. Daardoor kopen mensen vaker spullen die ze niet nodig hebben – en dat terwijl het sowieso al een uitdaging is om bewuster en duurzamer te winkelen.

Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die met hun mobiele telefoon afrekenen minder betaalpijn ervaren dan mensen die dat met hun pinpas of contant geld doen. En: hoe minder betaalpijn, hoe groter de kans dat mensen meer geld uitgeven dan ze willen of kunnen. “Winkeliers doen dit bewust. Die hebben psychologen in dienst die nadenken over hoe ze klanten kunnen verleiden tot een snelle aankoop. Er wordt door bedrijven veel onderzoek gedaan naar hoe ze kunnen voorkomen dat mensen hun volle online winkelmandje achterlaten. Voor de webshops is het gunstig als je het betaaltraject met één druk op de knop kunt afronden.” Naudts hoopt dat de overheid en andere betrokken instanties het gesprek aangaan met de financiële sector om tot passende wetgeving te komen, waarbinnen innovatie mogelijk blijft. Consumenten moeten volgens haar ook beter geïnformeerd worden over het gebruik van nieuwe betaalmethoden.

Om niet argeloos te veel geld uit te geven, kun je zelf ook een paar dingen doen als je aan het winkelen bent:

  • Bouw tijd in voordat je afrekent. Denk er tien minuten over na, of slaap er voor mijn part een nachtje over, zodat je kunt bedenken of je een item echt wil hebben.
  • Betaal wat vaker met cash of zet contactloos betalen met je pinpas uit (let op: dat kan niet bij alle banken). Zo ben je bewuster bezig met afrekenen.
  • Houd een overzicht bij van je uitgaven via verschillende betaalmethoden. Zeker als je naast je pinpas ook een creditcard en diensten voor achteraf betalen gebruikt.

In De Nieuwe Schatkamer, het bezoekerscentrum van De Nederlandsche Bank in Amsterdam, is op 17 april een discussieavond over frictieloos betalen. De avond staat onder leiding van journalist Liesbeth Staats. Het programma start om 20.00 uur en de toegang is gratis.