Journalist van het Jaar Saskia Belleman (65) gaat na vijftien jaar als rechtbankverslaggever bijna met pensioen. Tessel ten Zweege (26) is schrijver van het boek Femicide – Tot de dood ons scheidt. Beiden hebben een fascinatie voor femicide en de laconieke wijze waarop onze maatschappij daarmee omgaat.
Saskia, jij bent al zo’n twintig jaar rechtbankverslaggever. Sinds twee jaar geef je speciale aandacht aan femicide. Hoe is dat onderwerp bij je terechtgekomen?
“Voor De Telegraaf ben ik elk weekend bezig met het doorspitten van de zittingslijsten, om te bepalen welke rechtszaken interessant zijn om naartoe te gaan. En elk weekend kwam ik wel drie, vier zaken tegen van vrouwen die door hun partner of ex-partner waren gedood. Op een gegeven moment dacht ik: hoe kan dit? En waarom hoor ik daar niet meer over? Elke zaak waarin een vrouw werd gedood, werd gezien als een op zichzelf staande moordzaak. Terwijl ik dacht: hier ligt een patroon onder. Ik zit al zo lang in de rechtbankverslaggeving, en in dit werk zie je heel veel gestoorde dingen. Maar met femicidezaken was het anders. Ik kreeg het gevoel dat het in dit soort zaken uiteindelijk ook ging over de fundamentele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en hoe die in onze maatschappij nog altijd wordt genegeerd. Vandaar dat ik er meer aandacht op wilde vestigen.”
Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.
Was er een specifieke zaak die de doorslag gaf?
“De zaak van Clarinda van den Bersselaar in 2022 was voor mij een kantelpunt. Clarinda was een vrouw die werkte bij de kinderbescherming, ze was goed opgeleid, had een dochtertje van één met haar partner, hij was adjunct-directeur van een basisschool. Je zou denken: goed opgeleide mensen, die kunnen praten met elkaar. Want dat is wat je vaak hoort als je het hebt over vrouwen die worden vermoord door hun partner of ex. Reacties in de trant van: ‘Dat is een probleem van andere culturen.’ Maar dat is niet zo. Het gebeurt evengoed bij hoogopgeleide, ‘nette’ mensen zoals Clarinda.
Tijdens die rechtszaak bleek dat Clarinda de fuik in was gezwommen die je vaker ziet bij slachtoffers van femicide. Een soort relationele gijzeling, waarbij haar partner haar steeds verder isoleerde. Hij weekte haar los van haar familie, van haar vrienden, van haar hele sociale omgeving. Op een dag besloot ze weg te gaan, ze verliet het huis met haar kind in de kinderwagen. Onder het raam van haar ouders, in een winkelcentrum en op klaarlichte dag, heeft haar partner haar doodgestoken.”
Tessel, jij bent geen rechtbankverslaggever maar schrijver. Hoe kwam jij bij het onderwerp femicide terecht?
“In mijn studententijd richtte ik een onafhankelijk feministisch tijdschrift op, en ironisch genoeg kwam ik tegelijkertijd zelf terecht in een gewelddadige relatie. Ik kan dus beamen wat Saskia net zegt: iedereen kan in zo’n fuik terechtkomen. Ik ervoer in die tijd veel cognitieve dissonantie: ik zag mezelf als mondige feminist, maar zat toch in een relatie die tegen al mijn principes inging.”
Hoe kwam je in die situatie terecht?
“Zoals wel meer gewelddadige relaties begon het heel onschuldig en juist met veel ‘lovebombing’. Hij zei al heel snel dingen als: ‘Je bent de vrouw van mijn dromen’, terwijl hij me nog helemaal niet goed kende. Nu zouden bij mij de alarmbellen afgaan, maar in die periode zat ik niet lekker in mijn vel, dus ik vond het heerlijk om dat soort dingen te horen.
Al snel sloeg de sfeer om en begon hij steeds gemenere grappen te maken over mijn uiterlijk en over hoe ik me gedroeg. ‘Ik vind dat je vandaag slecht gekleed de deur uitgaat’, zei hij ’s ochtends. Dan zat ik de hele dag op mijn werk daarover na te denken. Maar als ik het ’s avonds thuis ter sprake bracht, zei hij: ‘Oh, dat heb je verkeerd geïnterpreteerd.’ Hij zette me altijd op het verkeerde been. Was altijd aan het testen hoe ver hij kon gaan. De eerste keer dat er fysiek geweld plaatsvond, hadden we allebei gedronken. Dus zijn uitvlucht was: ‘Ik was dronken en ik zal het nooit meer doen.’ Zo’n excuus geloof je dan heel graag, want dat is makkelijker dan onder ogen komen dat je in een gewelddadige relatie zit.
