Waarom er zoveel kritiek is op de nieuwe videoclip van Sam Smith

Toen ik hoorde dat Sam Smith een “expliciete” nieuwe videoclip had uitgebracht die “hyperseksueel” was en “het debat over leeftijdsgrenzen had aangewakkerd”, was ik zeer geïntrigeerd. Wat zou het in hemelsnaam kunnen zijn, dacht ik? Wat lichte bondage misschien? Een paar nauwelijks verhulde verwijzingen naar drugs? Iemand die een blow job nadoet? Een bijgewerkt eerbetoon aan de Christina Aguilera Dirrty-video, voor het Grindr tijdperk? Te oordelen naar de online reacties, was het vrij schokkend. Ik typte I’m Not Here to Make Friends in op YouTube, drukte op play en wachtte – met ingehouden adem – af.

Lekker campy en modieus

Daar staat Sam Smith, in een weelderige roze jurk en handschoenen, op het punt uit een gouden helikopter te stappen. Daarna staat de zanger met een torenhoge hoed versierd met struisvogelveren, optredend op een trap van een Brits herenhuis. Vervolgens zien we die in een fonkelend korset met tepelplakkers. De clip is campy en modieus, zoals beloofd. Maar waar waren de schokkende elementen? Ik spoelde een paar seconden vooruit, naar het gedeelte waar een fontein van water in Sam’s mond wordt gespoten. Het is zeker brutaal – een korte knipoog naar een golden shower. Maar nauwelijks “extreme hardcore pornografie”, zoals omschreven werd door een journalist in Good Morning Britain.

Ik werd overvallen door een bekend gevoel. Hetzelfde gevoel wanneer je ontdekt dat je een film al eens eerder hebt gezien. Mensen zijn niet verontwaardigd omdat de clip geseksualiseerd is, maar omdat het openlijk queer en geseksualiseerd is. Men weet niet wat te doen met ongemak, dus besluiten ze dat de video zelf het probleem moet zijn. Ze zijn beledigd – denken ze – dus de video moet wel beledigend zijn.

Sam Smith is duidelijk niet de eerste artiest waarbij mensen verbolgen raken over een videoclip. Zoals velen online al opmerkten, veroorzaakte Madonna’s Like a Prayer destijds zo’n grote controverse dat het Vaticaan zich ermee bemoeide. Maar Madonna danste voor een brandend kruis. En dat was… 33 jaar geleden (1989). Het is duidelijk dat onder deze ‘maar hoe zit het met de kinderen-bezorgdheid’ een stuk queerfobie ligt. Als een dunne cis vrouw een korset met tepelhaken zou dragen, zou er geen sprake zijn van deze kritiek en een woedend debat – het zou zeker niet worden beschreven als pornografisch.

Bang voor verandering

Om het verzet tegen deze leuke en relatief tamme video echt te begrijpen, is het nuttig een beetje uit te zoomen en te kijken naar de manieren waarop een specifiek soort queerfobie de afgelopen jaren het culturele landschap binnen sijpelde. Vorig jaar verzamelden rechtse demonstranten zich bij Britse bibliotheken met borden waarop stond ‘Welcome groomers’ en ‘This is child abuse’, als reactie op Drag Queen Story Hour – een gezinsvriendelijk evenement waarbij dragqueens verhalen voorlezen aan kinderen. Het leek erop dat de demonstranten drag zelfs gelijkstelden aan geseksualiseerd entertainment voor volwassenen – hoewel er geen seksuele inhoud aan te pas komt. Ook hier gold: ze voelden zich beledigd, dus besloten ze dat het evenement schadelijk moest zijn.

De laatste jaren is er ook een verraderlijke morele paniek rond trans personen uitgebroken onder het mom van bezorgdheid – vooral in verband met kinderen die een geslachtsbevestigende behandeling krijgen of voorlichtingen over trans zijn bezoeken. Deze ideeën lijken misschien ver verwijderd van een campy video van Sam Smith, maar er zijn genoeg kijkers die vinden dat alleen al het zichtbaar bestaan van homoseksuele- of trans personen ongepast is in de buurt van kinderen. Het is dus niet de seksuele aard van de video die boosheid veroorzaakt, maar eerder de non-binaire persoon die erin durft te stappen.

Speelt er meer?

Velen wezen – terecht – op de fatphobia die hier speelt. Er is blijkbaar een goede en een verkeerde manier om zichtbaar en homoseksueel te zijn. Als Sam een slank gebouwde, conventioneel aantrekkelijke popster was geweest à la Harry Styles, zou die dan te maken hebben gehad met dezelfde spot en discussie? Is queerness alleen aanvaardbaar als iemand slank is of minder femme? Velen hebben wel eens een versie gehoord van de zin: “Ik vind het niet erg als je homoseksueel bent, ik hoef het alleen niet te zien.”

Gelukkig is er voor elke kijker die zich in z’n handen wringt over wat nep-urine en dans, een ander die zich gesterkt voelt door de video. Het is stijlvol en campy met een flinke dosis lef. Zelden komt het voor dat een non-binaire persoon zo in het middelpunt van de belangstelling staat. Het is bemoedigend om queerness te zien die niet gehuld is in schaamte en oordelen. En als het je niet bevalt? Je hóeft er niet naar te kijken. Ga lekker naar buiten, of zoiets.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd door Vogue UK.