Diepcynische blik

Enfin. Ik weet dat er schrijvers zijn, en mediapersoonlijkheden, vaak afkomstig van de generatie X (daar kan ik ook niets aan doen, dat is nu eenmaal zo), die met een diepcynische blik en eeuwig ironische en gepantserde houding vinden dat ergens voor staan alleen maar gedoe is. Het nihilisme grenst aan de onverschilligheid. Ze beschouwen de wereld met afstand, onthecht en pedant, omdat er voor hen nooit werkelijk iets op het spel staat. Als niets op het spel staat, kun je ook nooit verliezen of geraakt worden.

Misschien ergeren ze zich daarom wel zo aan die millenials en vooral aan de hemelbestormers van Gen Z, die onbevreesd, unapologetic, vurig opkomen voor hun idealen en die zich verzetten tegen de grove ongelijkheid en onrechtvaardigheid, tegen de destructie van menselijke waarden en de planeet. De eerdergenoemde uitgezakte X’ers, die geen botox of fillertjes nodig hebben om dat eeuwig uitgestreken, onberoerde smoelwerk van ze te behouden, omdat niets ze ooit werkelijk beweegt, weten wel raad met idealisten. Idealisten zijn er om bespot te worden. Als je ergens voor staat, dan moet je dat lekker voor je houden, vinden zij. Het heeft geen zin. Houd je mond. Blijf thuis. Ga achter in de bus zitten. Val niemand lastig. Tja. Het zal allemaal wel. 

Eeuwig lachende premier

Toch lonkt er nu een nieuwe lente. Of eigenlijk een nieuwe herfst, want volgende maand, als de bomen kaal zijn en we langzaam al naar de winter toe bewegen, gaan we stemmen. Op wie? Nou, in elk geval dus niet meer op onze eeuwig lachende premier, die een visie al helemaal iets vulgairs vond, en die ons dertien jaar lachend heeft wijsgemaakt dat er niet zoiets is als solidariteit, collectief welzijn, een publieke sector, integriteit, vertrouwen, waarachtigheid. Nee, wij waren een bv. En inderdaad: de koers van het aandeel Nederland is gestegen, maar ten koste waarvan? Ten koste van veel. Ik zou zeggen dat het volgende maand gaat over de vraag hoe we de wederopbouw van de publieke sector, van collectief welzijn opnieuw vormgeven. 

Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.

En dat gaat ook jou aan. Want ook jij staat ergens voor. Je hebt waarden, zaken die je belangrijk vindt, en meestal bezit je ook het vermogen om te kijken naar een ander, te beseffen dat we meer zijn dan een optelsom van individuen die allemaal hun eigen toko draaiende houden. Ik weet: het leven is al moeilijk genoeg. Misschien wil je liever wegklikken, op een mooie fotoreportage van de laatste trends uit Parijs. En wees niet bang: ik zal niet op die foto’s staan.

Ik ben een jonge vader van twee, een eenvoudige schrijver. Volgens mijn vriendin bezit ik het stijlgevoel van een zwerver. Geen burn naar zwervers trouwens, die zijn waarschijnlijk vooral zwerver geworden dankzij dertien jaar Rutte. En als je dat niet gelooft, dan hier een ijskoud feit: het aantal daklozen is onder Rutte verdubbeld. Doelbewust. Iedereen die zegt dat dat niet klopt, die liegt, of zoals onze demissionaire premier zou zeggen: die heeft geen actieve herinneringen aan de onbetwiste waarheid.

Tweede Kamerverkiezingen 2023

Goed. Wat moeten we met dit circus? Zal ik dan toch maar, in de geest van mijn debuutroman, twee jaar eerder dan in de literaire fictie mezelf in de strijd werpen, met al mijn vuur over wat er misgaat en beter kan? Wel: nee. Ik geloof, net als grootheid Toni Morrison, dat schrijvers en kunstenaars een minstens even grote rol hebben in de weg naar progressie en verandering als politici. Evenals de modeontwerpers en creatieven die via dit blad hun kennis delen van het onontdekte, dat wat nog niet bestond. Subversief, dwars. Niet iets wat je zelf had kunnen bedenken dus, maar wat je omverblaast en omver schudt.

Tegelijkertijd is dat misschien ook een laffe uitweg, om maar niet zelf naar Den Haag te hoeven gaan. Maar zeg nou zelf: dan zou ik het, in de strijd om het linkse leiderschap, moeten opnemen tegen Frans Timmermans, door mij met een Surinaamse geuzennaam gedoopt tot Franna Timmermangs. Timmermans zat al in de politiek toen ik (bij wijze van spreken, of misschien wel niet eens bij wijze van spreken) nog zindelijk moest worden. Maar ik zie hem toch meer als een soort Biden: een kandidaat over wie niemand daadwerkelijk hartstochtelijk enthousiast is, maar die shit voor elkaar krijgt en het klappen van de zweep kent, iemand die een brug kan zijn tussen oude en nieuwe tijden, en in een hopeloos verdeeld land in elk geval een aantal fundamentele socialere, linksere, progressievere keuzes kan maken, waarbij het collectief vooropstaat in plaats van de aandeelwaarde van de bv Nederland. 

Geen multinational

Evenzeer ben ik, anders dan veel linkse vrienden, hoopvol over Pieter Omtzigt. Hij maakt meestal radicaal andere ideologische keuzes dan ik, maar hij vertrekt wel degelijk ook vanuit de gedeelde overtuiging dat een samenleving geen multinational is, en dat de menselijke maat onmisbaar is voor een land waar een basisgevoel van gemeenschap kan bestaan. Dat er op rechtser, conservatiever terrein nu iemand als hij opstaat, met wie ik het vast vaak grondig oneens zal zijn, maar aan wiens integriteit ik in elk geval niet hoef te twijfelen, vind ik een groot goed.

Als er iets is wat de afgelopen dertien jaar verloren is gegaan, dan is het wel het idee dat politiek meer is dan een machtsspel, waarbij lijfsbehoud en slaafs op de knieën gaan voor de wil van het zogenaamde volk (waarmee altijd alleen het meest rabiate, (extreem)rechtse deel van de bevolking wordt benoemd, nooit de underdog die voor gelijkwaardigheid en vrijheid opkomt). De politiek is een politiek van leiders die followers zijn geworden, in plaats van leiders die leiden. 

En Dilan dan? 

Ben ik, jonge woke millenial, dan niet juist voor Dilan Yesilgöz? Een vrouwelijke premier met een migratieachtergrond. Nou, nee. Van alle lijsttrekkers heeft ze beslist het meest onberispelijke en eigen stijlgevoel, maar ik ben geen seksist die een vrouw op haar stijlgevoel beoordeelt. (Over het stijlgevoel van Franna Timmermangs zwijg ik wijselijk.) Yesilgöz is ook nog eens voor Ajax, top, en bovendien is ze in het echt een hartstikke aimabel mens, heus. Maar ik ben nooit een omarmer geweest van de holle diversiteitscultus, het idee dat je als een token moet worden gevierd om je gender of kleur. Nee, ik geloof in talent, in inhoud, en vind het juist zo tragisch en absurd dat het op veel vlakken in de samenleving op basis daarvan nog lang niet zo veelkleurig is zoals het zou moeten zijn.

Maar Yesilgöz vieren om haar achtergrond doe ik dus niet. Ik beoordeel haar op haar inhoud, haar waarden. Het enige wat telt, en juist een vorm van iemand werkelijk serieus nemen. Ik moet zeggen dat ik dat wel kan benijden aan de VVD. Ze hebben een bord voor hun kop wat betreft racisme en seksisme, maar het onbedoelde voordeel daarvan is dan wel weer dat je niet, zoals bij linkse partijen, met een plantagementaliteit een aai over je bol krijgt en gevierd wordt als een token. Nee, bij de VVD lullen ze er niet over. De dag dat een vrouw met een migratieachtergrond leider wordt van een linkse partij zal langer op zich laten wachten dan bij rechts, om die pijnlijke redenen. 

Ideeën, geen leider

Maar desalniettemin zal ik Yesilgöz inhoudelijk snoeihard blijven bekritiseren. Want haar wens om nog meer bootjes de zee in te duwen, om slinkse deals te sluiten met dictators in Tunesië (die migranten letterlijk dumpen in de woestijn), haar paringsdans met de PVV en Geert Wilders, een man die veroordeeld is omdat hij zei dat hij “Minder, minder, minder Marokkanen in Nederland” zou gaan regelen, terwijl ze anderzijds zegt dat wokisme (wat dat ook moge zijn behalve: een dom scheldwoord richting alle underdogs die opkomen voor radicale gelijkwaardigheid) het grote gevaar van deze tijd is, nee: dat kunnen we onmogelijk vooruitgang noemen. 

Laten we trouwens vooral niet vergeten dat het sowieso niet gaat om leiders, maar om ideeën. We zijn hier niet in Amerika. We kiezen Kamerleden, geen premiers. Al doen partijen ons nog zo graag anders geloven, omdat ze zo graag zieltjes willen winnen in het circus der persoonlijkheidscultus. Dat heb ik ook ooit ondervonden, als hype van de week, die hoogmoedige jongen van 26 die in 2025 een gooi zou doen naar het Torentje, en die gewillig op het schild werd gehesen in het hijgerige mediatijdperk.

Hilarisch eigenlijk, als je erop terugkijkt, dat men het toen zo serieus nam. En dat niemand luisterde naar waar dat verhaal van Fretz 2025 daadwerkelijk over ging: over waarden, idealen. Het verlangen naar een verhaal dat verder gaat dan spreadsheets, tabellen, grafieken, en dat mensen niet ziet als radartjes in CBS-statistieken over ‘de economie’, maar als mensen die aan een samenleving bouwen waarin het collectieve welzijn gezien wordt als een taak van allen.

Ga stemmen tijdens Tweede Kamerverkiezingen

Dat bouwen is nu harder nodig dan ooit. Wat je ook doet, verdiep je. Doe mee. Ga stemmen. Zet iets op het spel of stem desnoods voor die ander om wie je geeft en voor wie alles op het spel staat. Vier de onverschilligheid niet als grootste goed, reken af met dat eeuwige ironische weglachen van iedereen die probeert de wereld net iets rechtvaardiger te maken. Want zonder dat streven stokt het, zakken we weg. Vrij letterlijk trouwens: in het water, als de dijken breken. Zou een modeontwerper daar al iets op hebben verzonnen trouwens? Ik denk dat als cynisch rechts opnieuw wint, de echte trend van 2025 wordt: kleding waarin je blijft drijven. Mark my words!

Zet ‘m op. En als het allemaal echt stukloopt, misschien dat ik dan, ergens op een drijvende zeepkist, in 2025 alsnog daadwerkelijk een gooi doe naar het Torentje (waarvan dan slechts nog het puntje boven de Noordzee uit steekt).

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Johan Fretz (@johanfretz)