Waarom moeten vrouwen eigenlijk 'likeable' zijn?

Eline Cordie is freelance journalist en scenarioschrijver. Momenteel werkt ze aan meerdere projecten, waaronder een tv-serie en een speelfilm. Ze woont in Amsterdam-Noord met haar gezin. Voor Vogue.nl ontleedt ze verschillende media. Dit keer duikt ze in de drang voor vrouwen om aardig gevonden te worden.

De drang voor vrouwen om aardig gevonden te worden

Om maar meteen af te trappen met een lichtelijk gênante bekentenis: ik wil graag aardig gevonden worden. Net zoals heel veel mensen gok ik. Alleen voelt het kwetsbaar om dat toe te geven (want niet cool). Best vreemd eigenlijk, want ‘aardig’ of ‘sympathiek’ gevonden worden, is niet alleen een wezenlijk menselijke behoefte, maar ook een kwestie van overleven. In de oertijd betekende buitensluiting uit een groep vrijwel zeker dat je het loodje legde (bijvoorbeeld door gebrek aan bescherming voor sabeltandtijgers of omdat niemand z’n eten met je wilde delen).

Wie alleen staat, is kwetsbaar. Echter is het idee van ‘sympathiek zijn’, of likeable, eigenlijk een zeer vaag begrip. Een die bovendien allerlei geracialiseerde, politieke en gendergerelateerde bijklanken heeft. We hoeven alleen maar naar de recente heisa rondom Meghan Markle te kijken om te weten dat likeability een eigenschap is die vaker van vrouwen wordt geëist dan van mannen. Hierover later meer.

Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.

Maar wat betekent het eigenlijk om likeable te zijn? Uit onderzoek blijkt dat bepaalde eigenschappen – zoals benaderbaarheid en betrouwbaarheid – over het algemeen sympathiek gevonden worden. Maar het specifiek definiëren van wat het betekent om likeable te zijn is behoorlijk lastig, zegt Chujun Lin, assistant professor psychologie aan de University of California in San Diego. Wat uit onderzoek wel duidelijk naar voren komt volgens Lin, is dat onze beoordeling van hoe sympathiek we iemand vinden voortkomt uit twee dingen: “één is wat je ziet, zoals iemands uiterlijk of lichaamstaal. En het andere is gebaseerd op het sjabloon dat ik al in mijn hoofd heb, zoals vooroordelen of stereotypen.”

‘Likeability’: een vaag begrip

Bepaalde groepen mensen – zoals vrouwen en mensen van kleur – ervaren meer nadelen dan anderen als ze niet voldoen aan maatschappelijke verwachtingen. En van vrouwen verwachten we helaas nog steeds dat ze aardig en empathisch zijn. Dit patroon zien we ook in films en tv. Mannelijke personages mogen ‘antihelden’ zijn (zoals Tony Soprano, Walter White en Don Draper). Zelfs als ze onethisch handelen hebben we nog sympathie voor ze. Skyler White uit Breaking Bad werd daarentegen destijds regelrecht gehaat, terwijl haar man toch echt een enge drugscrimineel was. In recente discussies rondom The White Lotus gaat het verdacht vaak over de valse dynamiek tussen de oppervlakkige vriendinnen Laurie, Kate en Jaclyn. Terwijl het in de serie wemelt van de naargeestige mannen. Maar omdat we van mannen onsympathiek gedrag verwachten, bewust of onbewust, maken we daar niet zo’n punt van.

Waarom haten we Meghan Markle?

Dat de likeability lat voor vrouwen onmogelijk hoog ligt, zien we momenteel ook aan de toestand rond Meghan Markle. Onlangs kwam haar lifestyleprogramma With Love, Meghan uit op Netflix en recensenten konden niet wachten om het met de grond gelijk te maken. Een kleine greep: “tenenkrommend onsympathiek”, “toondoof”, “gevuld met nutteloze informatie”, “zelfgenoegzaam”,“het toonbeeld van narcisme” en “niet relatable”. Men klaagde dat het programma niet bij Markle thuis is gefilmd maar in een gehuurde, nabijgelegen villa en dat ze heel veel wit draagt (onder andere van het peperdure kasjmier merk Loro Piana) terwijl ze zogenaamd staat te koken.

De ‘likeability trap’

Mijn conclusie is vooral dat het me doodvermoeiend lijkt om Markle te zijn. Want het gevoel dat nog het meeste beklijft na het zien van With Love, Meghan, is dat Markle ver-schrik ke-lijk haar best doet om sympathiek gevonden te worden. En hoe meer ze haar best doet, hoe onsympathieker mensen haar vinden. In hoeveel bochten ze zich ook wringt, het is nooit goed. En dat komt volgens mij door verschillende factoren. Ze is rijk, geprivilegieerd en van kleur. Op mij komt ze vooral stijf en saai over, maar dat zijn er zoveel en dat is nog geen reden om iemand hartgrondig te haten zoals zoveel mensen lijken te doen.

De ongemakkelijke verklaring voor de drek die ze over zich heen krijgt, is misschien gewoon dat ze een vrouw is die het waagt zich in de publieke ruimte te begeven. Ze is afhankelijk van de sympathie van het publiek om het programma tot een succes te maken, en spant zich daarom ontzettend in om aardig over te komen. En nog is het niet genoeg. Ziedaar de ‘likeability trap’. Dit was oorspronkelijk een politieke campagnetactiek waarbij men probeert een tegenstander, meestal een vrouw, af te schilderen als berekenend en machtsbelust om haar likeability onder het electoraat te schaden. Het komt erop neer dat vrouwen zich in een onmogelijke positie bevinden: als je vriendelijk en meegaand bent, ziet men je niet als competent of krachtig. Maar als je assertief of direct bent, word je weliswaar als bekwaam gezien maar ook als ‘koud en afstandelijk’.

Behaagziek slappe hap gedrag

Ook ik ervaar deze spagaat dagelijks, vaak zonder me ervan bewust te zijn. Zo realiseerde ik me laatst dat ik mijn zakelijke e-mails vaak inpak met zalvende zinnetjes. Ik kom bijna nooit meteen ter zake, maar begin met een suffe binnenkomer als ‘goed weekend gehad?’ (ook al ken ik de geadresseerde niet en interesseert het me vrij weinig hoe diens weekend was). Ik geef bijna nooit mijn directe feedback, maar breng deze heel voorzichtig. “Misschien is het een idee om…” “Ik denk dat…” “Misschien is het een dom idee hoor, maar…” Blijkbaar ben ik bang om “te” over te komen. Te direct, te betweterig, te ambitieus, te dominant. Kortom, niet sympathiek.

Aan de ene kant is het misschien gewoon beleefd om eerst interesse in iemand te tonen voordat je een verzoek bij ze neerlegt. Of om niet meteen je keiharde mening te geven, maar deze diplomatiek te verwoorden. Tegelijkertijd erger ik me kapot aan mezelf en mijn behaagzieke slappehap gedrag. Zeker omdat de mannen met wie ik zakelijk contact heb – en dit is absoluut een generalisatie – zich over het algemeen totaal niet bezig lijken te houden met hun likeability factor. Mails van hen zijn vaak niet alleen kort en bondig, maar ronduit bot geformuleerd. Bot wil ik absoluut niet zijn, maar ik zou me wel graag minder aan willen trekken van wat ‘men’ van me vindt. Kan het niet anders? Kun je als vrouw aardig zijn én serieus genomen worden?

Lees ook onderstaande artikel, over waarom vrouwen aardig gevonden willen worden:

Bondig, beleefd en efficiënt

Het antwoord is, denk ik (ugh), een voorzichtige ‘ja’. Wel met voorbehoud, maar daar kom ik zo op terug. Een anekdote ter illustratie: een aantal jaar geleden wilde ik een filmregisseur interviewen voor een artikel dat ik aan het schrijven was, laten we haar Fatima noemen (niet haar echte naam). Hiervoor benaderde ik diens (vrouwelijke) agent, die mij vrij snel terug mailde met zo’n efficiënt en toch beleefd antwoord dat ik er nu nog regelmatig aan terugdenk: “Beste Eline, Dank voor je interesse in Fatima. Onderstaande heb ik met haar besproken en ik moet het namens haar afzeggen. Hartelijke groet.”

Toegegeven, eerst was ik licht beledigd door de afgemeten toon van het bericht. Hoe bedoel je, afzeggen? Maar al snel drong de briljantie ervan tot me door. Normaal gesproken wijdt men (met name vrouwen) minstens een zin aan de reden voor de afwijzing, maar deze agent had daar geen woord aan vuil gemaakt. En waarom zou je ook, als het antwoord een vriendelijke doch duidelijke ‘nee’ is? Zij heeft het verzoek afgewezen, ik weet waar ik aan toe ben en we kunnen allebei weer verder met onze dag. Even goede vrienden.

Collectief schijt hebben

Ik wil hier maar mee zeggen, het kan dus wel degelijk, vriendelijk én zakelijk zijn tegelijkertijd. Ongetwijfeld zullen er dan alsnog mensen zijn die je onsympathiek vinden. Maar misschien moeten wij vrouwen gewoon besluiten om daar collectief schijt aan te hebben. Want zelfs als vrouwen hun uiterste best doen om aardig gevonden te worden, kunnen ze het voor sommigen nooit goed doen, puur en alleen omdat je een vrouw bent. Dat is niet ons probleem, maar dat van hen.

MEGHAN MARKLE MENTALE GEZONDHEID THE WHITE LOTUS