WK vrouwenvoetbal 2023: laten we het meer aandacht geven

Het WK vrouwenvoetbal 2023 begint op 20 juli in Nieuw-Zeeland en Australië. Terwijl dit al over een week is, lijkt het toernooi helaas nog niet erg te leven – in zowel de maatschappij áls de media. Volgens WOMEN Inc. is er sowieso een probleem met de hoeveelheid aandacht die media besteden aan vrouwenvoetbal. Daarnaast zouden vrouwelijke voetballers ook anders in beeld worden gebracht dan hun mannelijke evenknieën. Wat is er precies aan de hand?

Vrouwenvoetbal en opbrengsten

Eerst nog even een flashback naar exact een jaar geleden. Toen schreven we namelijk al over de verdiensten in het vrouwenvoetbal. Twee weken voor het EK vrouwenvoetbal in Engeland, dat door corona was uitgesteld, kondigde de KNVB aan dat vrouwelijke voetballers vanaf 1 juli evenveel geld zouden gaan halen uit commerciële activiteiten als hun mannelijke collega’s. Dit ging dus níet over lonen, maar over commerciële vergoedingen. Oftewel: premies na het gebruiken van de naam- en portretrechten van de vrouwen en voor hun deelname aan commercials.

Er leek vorig jaar daarmee iets van gelijkwaardigheid te ontstaan op financieel gebied tussen mannelijke en vrouwelijke voetballers. (Zij het enkel symbolisch, want de lonen zijn in het voetbal tussen mannen en vrouwen nog verre van gelijkwaardig. In Nederland, althans.) Voetballer Vivianne Miedema, als lid van de spelersraad betrokken bij de onderhandelingen, had het over “een grote stap (…) naar een gelijkwaardige waardering voor zowel mannen als vrouwen die uitkomen voor Oranje”.

Elke week onze beste artikelen in je inbox? Schrijf je hier in voor de Vogue-nieuwsbrief.

Mannen- versus vrouwenvoetbal

Je kunt echter discussiëren over hoe eerlijk dit is. Tegenstanders van gelijke lonen zullen het verschil in populariteit tussen mannen- en vrouwenvoetbal ter sprake brengen. En ja, naar voetballende mannen kijken over het algemeen, zeker op clubniveau, meer mensen – zowel in stadions, die bij mannen vaak voller zitten, als op televisie. Daarbij (of eigenlijk: daardoor) gaat er ook gewoon meer geld om in het mannenvoetbal. Meer kijkers betekent grotere sponsordeals, en dus hogere inkomsten en hogere lonen.

Voorstanders van gelijke lonen zullen ten eerste wijzen op algemene gelijkwaardigheid. Want waarom zouden mannelijke sporters überhaupt meer betaald moeten krijgen dan hun vrouwelijke collega’s? En dan zijn er nog de resultaten. Laten we even specifiek kijken naar de nationale mannen- en vrouwenvoetbalteams. Het vrouwenteam werd in 2017 Europees kampioen en in 2019 runner-up bij het WK. Ook bereikten ze in 2022 op het EK de knock-outfase. Dit terwijl de Nederlandse voetbalmannen zich in 2016 niet eens voor het EK kwalificeerden en in 2018 niet voor het WK (au). In 2020 werd het mannenelftal uitgeschakeld in de achtste finale, in 2022 op het WK in de kwartfinale.

WK vrouwenvoetbal 2023

Dan het nieuwe onderzoek van WOMEN Inc. over het vrouwenvoetbal. Deze belangenorganisatie zet zich sinds 2005 in voor de emancipatie van vrouwen in Nederland. ‘Wij streven naar een samenleving met gelijke kansen voor iedereen, ongeacht gender of sekse. Onze thema’s zijn financiën, werk, gezondheid en media’, zo stelt WOMEN Inc. zelf. Kortom, ze onderzoeken de positie van vrouwen in Nederland, die ze delen met media, politiek en publiek. Zo ook dit nieuwe onderzoek naar de aandacht voor vrouwenvoetbal in Nederland én de manier waarop dit in beeld wordt gebracht. Het hele rapport lees je hier.

In het onderzoek belicht de organisatie de berichtgeving van verschillende media tussen 16 september 2022 en zondag 20 november 2022. Centraal staat de hoeveelheid media-aandacht voor de Eredivisie van het mannenvoetbal versus de Eredivisie van het vrouwenvoetbal (in beide gevallen acht speelrondes, al zijn er bij de mannen achttien teams en bij de vrouwen elf). Gekeken werd naar de verslaglegging van gespeelde wedstrijden online en op televisie. Online werd gekeken naar nieuwsmedia NU.nl, AD, Volkskrant en NOS, en op televisie naar de uitzendingen van NOS en ESPN. Het startpunt van het onderzoek is namelijk representatie; als je als jong meisje veel vrouwenvoetbal op tv ziet, ben je ook eerder geneigd dit te spelen.

Voetballende vrouwen in beeld

We zetten wat belangrijke uitkomsten op een rij. Van alle Eredivisiewedstrijden die op televisie te zien zijn, wordt 91 procent gespeeld door mannen en 9 procent door vrouwen. Wat opvalt is dat, als er voetballende mannen in beeld zijn, 56 procent van deze beelden de mannen in actie toont. Daadwerkelijk voetballend, dus. Bij vrouwen is dit slechts 16 procent.

Je leest het goed: de manier waarop vrouwelijke voetballers in beeld komen, is dus heel anders. Uit eerder onderzoek bleek al ‘dat vrouwen op foto’s en in televisiebeelden in de sportmedia vaak passief en in traditioneel vrouwelijke poses in beeld worden gebracht’. Dit nieuwe onderzoek naar de representatie van professioneel voetballende vrouwen bevestigt dit. ‘De vrouwen zijn met name passief in beeld: in veel gevallen zelfs zonder enige context van het voetbal maar eerder knuffelend op het veld of lachend in de camera’, zo valt te lezen in het onderzoek.

WOMEN Inc. sprak met chefs van verschillende sportredacties, die de ‘gebrekkige beschikbaarheid van beelden vaak als mogelijke oorzaak hiervan’ noemen. Dit argument is onderzocht door te kijken naar de beeldbanken, waaruit bleek dat bij artikelen waar redacties nu kozen voor een ‘passieve foto’, in twee derde van de gevallen ook een ‘actief beeld’ beschikbaar was. (Opnieuw: au.)

Aandacht voor vrouwenvoetbal in media

Vervolgens keek de organisatie naar de verslaggeving in tekst. Bij nieuwsmedia NU.nl, AD, Volkskrant en NOS wordt over 82 procent van de Eredivisiewedstrijden van het mannenvoetbal verslag gedaan, tegenover 25 procent van de Eredivisiewedstrijden van het vrouwenvoetbal. ‘Daarnaast zijn de artikelen over de mannen bijna twee keer zo lang als de artikelen over de vrouwen’, aldus WOMEN Inc. in het onderzoek. (Moet ik hier opnieuw ‘au’ schrijven of ‘au au’?)

Ook de gekozen taal verschilt. Bij artikelen over het mannenvoetbal wordt bijna nooit genoemd dat het over mannen gaat, terwijl bij voetballende vrouwen in 97 procent van de gevallen hun gender wordt vermeld. Er wordt dus vanuit gegaan dat lezers begrijpen dat de voetballers in kwestie van het mannelijke geslacht zijn. Bij vrouwen wordt dit extra vermeld, waardoor hun uitzonderingspositie in deze sport benadrukt – of gecreëerd – wordt. Oftewel: taal doet ertoe.

Conclusie van het onderzoek

Wat kunnen we met deze op zijn minst opvallende en misschien ook wel schokkende cijfers en resultaten? Eigenlijk leert het ons vooral dat vrouwenvoetbal nog steeds als ‘de uitzondering’ wordt gezien – in ieder geval door de media. (Even een kleine hand in eigen boezem: ook ik noem het in dit artikel steeds vrouwenvoetbal.) En zoals gezegd: representation matters. Of zoals Emma Lok van WOMEN Inc. stelt: “Representatie heeft gevolgen voor ons beeld van het voetbal in het algemeen en het beleid dat daarop gemaakt wordt.”

Daarbij internaliseren kijkers de manier waarop van voetbal verslag wordt gedaan. Jonge meisjes, en ook jongens, die voetbalende vrouwen amper op televisie zien, en dan vooral knuffelend en juichend, zullen het serieuze karakter van vrouwenvoetbal ook minder snel erkennen. Vrouwen zijn daardoor ook minder snel geneigd om zelf te gaan voetballen, wat weer zorgt voor minder aanwas van spelers en misschien ook minder fans. Minder publiek, is minder bereik, is minder sponsordeals voor clubs. En daardoor worden vrouwelijke voetballers waarschijnlijk ook weer minder betaald. Wat weer zorgt voor minder vrouwelijke voetballers, en minder representatie. Oftewel: de bal en het cirkeltje blijven rond.

Laten we daarom met zijn allen – zowel de media als het publiek – (vrouwen)voetbal de support en media-aandacht geven dat het verdient. Te beginnen tijdens het WK vrouwenvoetbal 2023, startend op 20 juli. Wij zitten er klaar voor.

(PS: bekijk hieronder de campagne die Lieke Martens voert over de ongelijkheden en uitdagingen in het Nederlandse meisjes- en vrouwenvoetbal.)