Supermodel en Vogue-coverster Karen Elson: ‘Niemand opende deuren voor me, ik moest ze zelf intrappen’
Het is de strenge winter van 1979 als Karen Elson het levenslicht ziet in Oldham, een kleine stad in het noorden van Engeland. Ze lijkt er te beginnen aan een voorspelbaar bestaan: een waarin ze studeert, werkt, trouwt, een huis koopt en kinderen krijgt. Niemand verwacht iets anders van Karen. Behalve zijzelf.
Vlammend rood haar, een rank lijf en een markant gezicht. Al op jonge leeftijd valt Karen Elson, nu 44 jaar, op. Wat vaker gebeurt bij mensen die niet binnen ‘de norm’ vallen, wat dat ook moge zijn, is dat ze het mikpunt van haar klasgenoten wordt. Ze pesten haar – elke dag weer. Als ze zeven jaar is, gaat ze door problemen binnen de familie een halfjaar in hongerstaking. Wel of niet eten, voelt namelijk als de enige vorm van controle die ze heeft. Verder heeft ze niets te zeggen: niet over de plek waar ze is geboren (in haar eigen woorden een “rough neighbourhood“, aldus Karen Elson tegen Vogue Nederland), niet over de kleur van haar haren, niet over haar uiterlijk.
Ze vindt zichzelf niet eens te zwaar: niet eten is voor Karen een manier om grip op het leven te krijgen, het leven dat ze te overweldigend vindt. Ze wordt dunner en dunner. Ironisch genoeg pesten haar klasgenoten haar daardoor alleen nog maar meer. Toch weet ze er weer bovenop te krabbelen en probeert ze te dromen over een mooiere toekomst. Een ver weg van de plek waar ze is grootgebracht.
Vogue Nederland in gesprek met Karen Elson
Ze wist altijd al dat ze zou vertrekken: het is haar grootste doel. Dat vluchten doet ze eerder in haar dromen. Ze bladert door tijdschriften of kijkt naar films, fantaseert over een leven als model. “Op mijn veertiende zag ik foto’s van Kate Moss, Linda Evangelista, Shalom Harlow. Ik wist: dit wil ik ook. Dit wordt mijn way out“, zegt Karen Elson in gesprek met Vogue Nederland.
Ze zit thuis in Nashville, met haar kat op schoot (“She’s meowing in the background, sorry“), terwijl ze vertelt over de lange weg die ze heeft afgelegd voordat ze terechtkwam in het leven waar ze ooit van droomde: een leven gevuld met succes, geluk en zelfliefde. Dat wat ze de afgelopen jaren voor zichzelf bij elkaar heeft gebokst kan niet verder weg staan dan waar ze vandaan komt. “Ik weet het nog precies, het moment dat ik besloot te vertrekken uit Oldham. Ik liep de deur uit van mijn school en zei: ‘Ik kom hier nooit meer terug’.”
Op haar vijftiende begint ze met wat modellenwerk na gescout te zijn in Manchester. Twee jaar later heeft ze voor haar werk al in Londen, Parijs en Tokio gewoond. Maar haar bekendheid groeit nog niet hard: Karen doet voornamelijk kleinere shoots voor bladen, is doorpasmodel voor Donatella Versace en ontmoet de – destijds nog onbekende – Marc Jacobs tijdens een van zijn eerste campagneshoots. Toch laat een grote doorbraak op zich wachten.
Die komt op 14 januari 1997: haar achttiende verjaardag, en de dag dat ze op de set staat voor haar eerste Italiaanse Vogue-cover. De fotograaf: Steven Meisel. De make-upartiest: Pat McGrath. De set: een kleurrijke carrousel. De muziek van The Prodigy staat aan, Meisel zorgt ervoor dat het jonge model zich op haar gemak voelt, comfortabeler dan ooit. Met haar rossige haren, nog nooit waren ze zo rood, haar huid zo wit dat ze bijna doorschijnend lijkt, haar oogleden fuchsiaroze. Eindelijk voelt Karen zich gezien: ze wordt gevierd, precies zoals ze is.
Beste verjaardagscadeau
Die dag geldt nog altijd als een van de favoriete momenten in haar carrière, vertelt ze. “Op veel sets was ik de vreemde eend en voelde ik me anders, tot ik Steven ontmoette. He just got me. Ik geloofde niet dat het me overkwam: ik stond ineens op de set met Steven Meisel! Ik zweefde”, herinnert Karen zich. “Al tijden was ik fan van hem, ook toen ik net begon met modellenwerk en niemand nog in me geloofde.”
Ze wordt niet alleen gepest op het schoolplein – ook tijdens een shoot of in de media is het raak in haar beginjaren. Er zijn krantenkoppen als From teenage freak to Chanel girl. “Ik hoorde in die eerste jaren alleen maar dat ik raar, lelijk of te dik was.” Maar dan verschijnt dé cover in de schappen. De foto geldt inmiddels als het startschot van haar jarenlange succes: het is haar beste verjaardagscadeau geweest. In datzelfde jaar wordt ze uitgeroepen tot Model Of The Year, niet veel later dopen Alexander McQueen en Vogue’s Grace Coddington – “She’s my redhead fairy godmother” – haar tot muze. Karen Elson wordt langzaamaan een begrip.
Duizelingwekkende carrière
Nu, ruim een kwart eeuw later, is er weinig dat het model niet heeft gedaan. Catwalkshows van Alexander McQueen, Burberry, Gucci, Chanel en Yves Saint Laurent? Check. De cover sieren van – inmiddels vijftig – Vogues? Absoluut. Het gezicht zijn van Sonia Rykiel, Cartier, Roberto Cavalli en Versace? Zeker. ‘The beauty of the new millennium’ genoemd worden door Karl Lagerfeld? Beslist. Voor de lens staan van grootheden als Mario Testino, Peter Lindbergh, Helmut Newton en Ellen von Unwerth? Je begrijpt: Karen behoort tot de absolute top. Maar in de mode zijn er niet veel momenten dat je even stilstaat, vertelt ze, dus voelt haar werk algauw als gewoon, zelfs na jarenlang vurig hopen dat ze ooit een fractie zou bereiken van de carrière die ze al heeft.
“Mode evolueert snel. Zelfs de mensen met wie je op de set staat, denken tijdens de shoot alweer na over de volgende. Het draait allemaal om the next big thing. Daardoor zijn er weinig momenten waarop je terugkijkt.” Pas sinds de pandemie probeert ze dat vaker te doen. “En nu besef ik des te meer: I’m so fucking lucky. Uiteindelijk geloofden mensen wél in me. Ik had nooit durven dromen dat ik dit werk op mijn 44ste nog zou doen.” Al helemaal, vertelt ze, omdat ze van niets komt. “Ik ben geen nepo baby, ik ben niet geboren met een gouden lepel in mijn mond. Niemand opende deuren voor me, die moest ik zelf opentrappen. Ik moest in mijn eigen dromen geloven omdat niemand anders het deed. Zo vaak heb ik ‘nee’ naar mijn hoofd geslingerd gekregen. ‘Nee, je kunt niet voor dat merk werken’, ‘Nee, je bent niet mooi genoeg’. Toch bleef ik vooruitkijken en behaalde ik mijn doelen. I would find a way to get it done.”
Muzikaal talent
Zakelijk gaat het de Britse voor de wind. Van campagnes tot catwalks en covers: Karen Elson is lange tijd overal. Gelukkig weet ze ook in haar privéleven succes te vinden. Ze leert zanger en gitarist van The White Stripes, Jack White, kennen tijdens opnames voor de muziekvideo van het nummer Blue Orchid. In de clip ligt Karen op de grond van een sinister huis, in een witte jurk, een jurk bijna net zo wit als haar huid, terwijl er bloed uit haar mond stroomt, bloed zo rood als haar lokken. Wellicht dat de witte jurk een teken is, want een paar maanden na de opnames (en eerste ontmoeting tussen de twee) trouwen Karen en Jack, midden in het Braziliaanse Amazonegebied. Het koppel verhuist naar Nashville en krijgt dochter Scarlett en zoon Henry.
Jarenlang lijkt het alsof Karen haar plek heeft gevonden in haar nieuwe bestaan, ver weg van de Parijse catwalks, terug naar de groene heuvels die ze ooit achterliet, maar nu in een ander land, het land waar ze volwassen is geworden. In 2013 scheiden Karen en Jack, maar niet voordat hij haar jaren eerder pusht om iets met haar passie voor muziek te doen. “Ik durfde geen muzikant te worden, omdat ik de ‘vrouw van’ was”, zegt ze in de podcast The Third Men. Maar goed, het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Karen zingt en speelt gitaar in haar kast wanneer haar koters jong zijn: de enige plek thuis die alleen van haar is, waar ze ongegeneerd durft te zingen. Ze maakt muziek, tussen rekken vol kleding, omdat ze voelt dat het moet. Jack hoort het en overtuigt haar een album te maken, dus dat besluit ze te doen.
The Red Flame
In 2010 komt haar debuut The Ghost Who Walks uit, dat kan rekenen op goede recensies. Zeven jaar later verschijnt haar tweede album, Double Roses en in 2022 haar derde, Green. Klinkt behoorlijk professioneel en dat is het ook, maar dat ziet Karen anders.”Tuurlijk, ik hou van muziek, dat heb ik altijd al gedaan. Maar zingen is meer een hobby. Ik heb realistische verwachtingen als ik nieuwe nummers uitbreng: niet iedereen vindt ze geweldig. I know my place. Model zijn blijft mijn main thing.“
Toch wil Karen óók creëren, in welke vorm dan ook. “Ik hou ervan om creatief bezig te zijn. Als model, muzikant of auteur van mijn boek.” Karen bracht in 2020 een koffietafelboek uit, The Red Flame getiteld, waarin archiefbeelden van shoots en opvallend eerlijke teksten over haar moeilijke jeugd, gezinsleven en werk te zien zijn. “Alles tegelijkertijd doen is leuk, maar als ouder kan het ook tricky zijn. Muziek maken, schrijven en modellenwerk gaan niet samen, niet als moeder: dan zou ik te veel weg zijn van mijn kinderen. Ik moet mijn tijd goed indelen. Als ik muziek wil maken, kan ik minder reizen voor mijn werk als model en vice versa.”
Wanneer ze wordt gevraagd naar de doelen van haar kroost: “Dat is niet aan mij, ze vinden het irritant en awkward als ze iets over zichzelf teruglezen. Het zijn echte tieners.” Maar desalniettemin, zo vertelt ze vol trots, is moeder zijn van die twee haar grootste troef. “Er bestaat niets als de liefde die je voor je kinderen voelt. Moeder zijn maakt me nederig. Op welke catwalk ik ook loop: als ik thuiskom in Nashville ben ik mama, en ik kan je vertellen: dat is allesbehalve glamorous. Hier ben ik de annoying mom en rollen mijn kinderen hun ogen bij alles wat ik zeg – heerlijk.”
Door alles wat ze inmiddels bereikt heeft, beseft ze dat haar tieners anders opgroeien dan zijzelf. “Mijn kinderen hebben nu al meer privileges dan ik ooit heb gehad. Ik groeide op in een klein huis, in een working class family. Mijn kinderen ontbreekt het aan niets, ze kunnen kiezen welke opleiding ze ook maar willen doen. Ik werk hard om ze een betere toekomst te geven.” Ze is blij hoe haar kinderen zich ontplooien: tot zelfstandige wezens met een mening, met dromen en een eigen bestaan. “Ik hoef ze niet meer achterna te zitten. Mijn taak is om ze vrijheid te geven als ze die willen, en er voor ze te zijn als het nodig is. Dat is de dans die je met tieners hebt. Ze weten dat ze altijd terug mogen keren, ook als ze hun vleugels al hebben uitgeslagen. De komende tijd laat ik ze uitvliegen. Misschien vallen ze even uit de lucht, maar daarna zullen ze moeten leren om weer op te staan.”
Britse humor
Karen zelf vloog ook uit en viel meerdere keren, maar stond altijd weer op. Toch denkt ze, heel af en toe, na over waar ze zou zijn als ze zou hebben geluisterd naar al die keren dat ze ‘nee’ te horen kreeg en in Engeland was gebleven. “Ik mis alles aan het Verenigd Koninkrijk. Mijn familie, de humor, het slechte weer. Nu ik er niet meer woon, verlang ik zelfs naar die koude, grijze dagen waar iedere Brit standaard over klaagt”, vertelt ze. “Nog zoiets: je woont vlak bij Parijs, bent een korte vlucht weg van Spanje. Dat mis ik hier het meest: in Amerika is elke staat bijna een eigen land. In Europa hebben landen van dezelfde grootte een andere cultuur, ander eten, een andere taal. Toch ben ik blij in Nashville en trots op het leven dat ik hier heb opgebouwd. Dit is de plek waar ik mijn kinderen laat opgroeien, die zij als basis zien.”
Ze zegt zich thuis te voelen in de stad, maar gaat nog altijd het liefst naar New York. “Dat blijft mijn favoriete plek. Er wonen talloze vrienden van me. Ik wil dat ik een city girl ben, maar de laatste jaren neig ik toch weer naar het platteland, net als vroeger. Mijn significant other en ik hebben daarom een kleine boerderij in upstate New York gekocht.”
Gelukkiger dan ooit
De twee snakken naar een rustiger leven. “Ik kan niet wachten om in onze farm te wonen als die volledig is ingericht. Dat is een van de weinige dromen die ik nog heb: die verdomde verbouwing afronden”, zegt ze schaterlachend. “Verder wil ik tijd hebben om wat muziek te maken, af en toe nog modellenwerk te doen, te lezen. En vooral: om gelukkig te blijven.” Nu Karen 44 is, lijkt ze eindelijk in rustiger vaarwater terecht te zijn gekomen. “Dit levensjaar is onvergetelijk, het is het beste jaar dat ik ooit heb gehad. Eindelijk vallen de puzzelstukjes op hun plek”, zegt ze. “Ik voel meer duidelijkheid over wat ik met mijn leven wil en wie ik ben. I feel very much myself right now, iets waar ik de afgelopen jaren moeite mee heb gehad. Nu kan ik met zekerheid zeggen: het duurde 44 jaar, maar ik ken mezelf. Eindelijk.”
Dat gevoel gunt ze iedereen. “Of je nou ongelukkig bent in de liefde, onzeker over je lijf, niet weet welk pad je bewandelt: het wordt beter. Echt. Ik ben nu gelukkiger dan ooit. In mijn twintiger jaren en als dertiger moest ik nog dealen met de bullshit van niet weten wie ik ben en wat ik met de rest van mijn leven wilde, ook omdat ik al zo veel had bereikt. Nu weet ik: het leven is mooi, net als mijn toekomst. Ik droom van de dagen dat ik grijs ben en op onze boerderij woon, er dieren in het rond rennen. Hopelijk heb ik dan ook wat kleinkinderen en kan ik ze honderduit vertellen over wat ik heb meegemaakt. Ik zou praten over Oldham, Steven, Grace, Nashville. Ik zou terugkijken op mijn absurde bestaan en denken: wat heb ik een mooi leven gehad. Dat voldane gevoel is onbetaalbaar. If I could bottle this feeling, I would.”
